75446 P4210061

LITURGIA ŚREDNIOWIECZNA

Jeśli w chórze odmawiano Kompletę o Matce Bożej, to mogła ona nastąp* w tym momencie; częściej jednak pojawiała się Antyfona o Matce Bożgj (złożona z antyfony, wersetu i odpowiedzi oraz kolekty). Kompleta i Antyfona o Matce Bożej omówione zostaną w Rozdziale 8.

Ważne warianty okresowe

Adwent

Zwyczaj diecezjalny; pominięcie Te Deum laudamus w Matutinum; ostatnie responsorium „zdwojone” (tzn. refren powtórzony na końcu w całości).

Zwyczaje diecezjalny i monastyczny: od 16 grudnia grupa tzw. wielkich antyfon (antyfony „O”) przewidzianych dla Magnificąt w Nieszporach; pierwsza z nich (O sapientia) często jest zaznaczana w kalendarzu.

Okres od Siedemdziesiątnicy do Wielkiej Soboty

Pomijanie Alleluja z wyjątkiem świąt rytu zdwojonego i świąt ryto zwyczajnego z 9 lub 12 czytaniami (w niektórych zwyczajach).

W miejsce Alleluja po Gloria Patri na początku nabożeństwa — Lam Tibi Domine Rex aeternae gloriae (Chwała Tbbie Panie, Królu wieczną chwały).

Zwyczaj diecezjalny: w Matutinum niedzielnym pominięcie Te Deum laudamus; ostatnie responsorium zdwojone (zwyczaj późnośredniowieczny: dziewiąte responsorium w zastępstwie Te Deum). W Laudes niedzielnych w miejsce Psalmu 92 — Psalm 50. Pryma w niedzielę: Psalm 92 w miejsce Psalmu 117.

Wielki Post (z reguły od środy Popielcowej)

Okresowe teksty i śpiewy. Okres pokutny rozpoczynał się pierwotni? w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu (Quadragesima). Później został wydłużony wstecz do Środy Popielcowej, a następnie w IX wieku — do Siedemdziesiątnicy (Septuagesima). Pewną grupę specjalnych tekstów i śpiewów czerpano jednakże nie z okresu Siedemdziesiątnicy, leci z czasu Wielkiego Postu, a w niektórych przypadkach dokonywano zmiany w poniedziałek przypadający po Quadragesimie (np. w opactwie w Barking).

Od Niedzieli Męki Pańskiej do Wielkiej Soboty (okres Męki Pańskiej)

Pomijanie Gloria Patri na początku nabożeństwa, po psalmach, kantykach. hymnach (rymowanych doksologiach), a także w responsoriach.

Jeśli pomijano Gloria Patri w responsorium, to było ono zdwajane.

Od Wielkiego Czwartku do Wielkiej Soboty (Triduum)

W tych trzech dniach zwyczaje monastyczne realizowały diecezjalny układ Oficjum (mores canonicorum). W niektórych fundacjach pewne Godziny były raczej odmawiane niż śpiewane, lub recytowane prywatnie poza chórem.

W czasie Triduum Oficjum sprowadzało się do swojej esencjonałnej formy. Pomijano sekcje wprowadzające, capitula, responsoria, hymny oraz własne wersety i odpowiedzi. Wykorzystywano tylko niewielką liczbę antyfon. Każde nabożeństwo rozpoczynał pierwszy psalm; w Laudes, Nieszporach i Komplecie bezpośrednio po ostatnim psalmie następował kantyk. W pierwszym nokturnie Matutinum były specjalne czytania (tenebrae) opatrzone własnymi tonami, a w niektórych nabożeństwach specjalne formy próśb. Zagadnienia te omówione są szczegółowo w Rozdziale 9.

Wielkanoc i cały następny tydzień

W tym czasie charakterystyczne było częste stosowanie Alleluja jako dodatku do wielu tekstów śpiewanych.

Zwyczaj diecezjalny: w ciągu tygodnia krótka forma Matutinum Nieszpory i Godziny mniejsze włączały materiał Mszy Wielkanocnej Problem ten omówiony zostanie w Rozdziale 9.

Okres Wielkanocy

Okresowe teksty i śpiewy; wiele z nich wzbogaconych o Alleluja.

Oficjum za zmarłych (OJfLciwn Dejunctonim)

Oficjum za zmarłych składało się z Nieszporów, Wigilii (Matutinumi i Laudes. Było ono odmawiane jako codzienne Oficjum wotywne, zwłaszcza w fundacjach kościelnych, jednak podstawowe zastosowanie tego

123