75571 PICT0010 (30)

**•»

■■■■

19 Ul }~i

dokument łącznie z listą świadków odzwierciedla sytuację, jaka panow^i **

Małopolsce podczas krótkich rządów Władysława Łokietka w Krako *

przed sierpniem 1289 roku, kiedy to zmuszony został do ucieczki z tego mja ..    . — • -    5^stj

jednak obszernego wywodu . W tym miejscu można jedynie stwierdzą

przez Henryka IV Prawego.

Na pierwszym miejscu wśród świadków dokumentu wymieniony i kasztelan krakowski Żegota z rodu Toporczyków. Ponieważ w drugiej poj wie XIII wieku pojawiają się w Małopolsce dwie lub nawet trzy osoby o &S imieniu, ustalenie kolejności sprawowanych przez niego urzędów w poc^ kach kariery jest chyba niemożliwe. Pewne wiadomości o nim mamy dopj_er od 1280 roku, kiedy został kasztelanem lubelskim. Następnie w latach ||j| 1284 był wojewodą krakowskim. Utracił ten urząd po buncie przeciw Le_s kowi Czarnemu w 1285 roku . Znika po tym wydarzeniu ze źródeł by pojawi się dopiero po śmierci tego księcia, właśnie na dokumencie Władysław, Łokietka. Nie jest więc znana dokładna data otrzymania przez niego kaszt* lanii krakowskiej. Mógł zająć miejsce Sułka z Niedźwiedzia jeszcze z nomj. nacji Bolesława płockiego, przy czym nastąpić to mogło dopiero p₀ porozumieniu się tego księcia z Konradem czerskim. Z równym prawdopo. dobieństwem można wysunąć przypuszczenie, że uzyskał ten urząd dopj_ero od Władysława Łokietka, już po wycofaniu się książąt mazowieckich z walkj o Kraków. Losy Żegoty po zajęciu tego miasta przez Henryka IV nie są znane Pojawia się ona ponownie po śmierci księcia śląskiego na dokumentach następnego władcy Krakowa - Przemysła II. Ponieważ kontakty Żegoty z tym władcą datują się przynajmniej od 1284 roku należy sądzić, że jego wystąpię, nie po stronie Władysława Łokietka (a może także Bolesława płockiego) nie było sprzeczne z interesami księcia wielkopolskiego.

Na drugim miejscu listy świadków dokumentu Władysława Łokietka wymieniony jest wojewoda krakowski Piotr Bogumiłowie²¹. Urząd ten otrzymał jeszcze od Leszka Czarnego po buncie 1285 roku. Należał więc do wiernych stronników tego księcia o czym świadczy także fakt szybkiego awansu²². Jego działalność w okresie elekcji Bolesława płockiego i późniejszych walk koalicji z Henrykiem IV nie jest znana. Można jedynie przypuszcać z duża dozą prawdopodobieństwa, że opowiedział się po stronie księcia płockiego²³. Po jego wycofaniu się odgrywał nadal dużą rolę u boku Władysława Łokietka, ale tylko przez krótki okres czasu. Najprawdopodobniej wkrótce potem zmarł, gdyż w późniejszych dokumentach małopolskich nie

^tał wymieniony.

Po dwóch urzędnikach wysokiej rangi wymienieni są w dokumencie Władysława Łokietka jako świadkowie Andrzej i Wierzbięta, synowie Klemensa 1 rodu Gryfitów²⁴. Nie sprawowali oni jeszcze urzędów i działalność polityczną rozpoczną dopiero w okresie późniejszym²⁵. Ojca ich można identyfikować z synem Sulisława Sulisławowica, rodzonego brata Klemensa z Ruszczy z tegoż rodu²⁶.

Okresem świetności Gryfitów była pierwsza połowa XIII wieku, kiedy jego członkowie: Teodor, Marek i Klemens z Ruszczy obejmowali najwyższe urzędy w ziemi krakowskiej, a Andrzej wysokie godności kościelne, w tym wiatach 1240-1246 biskupstwo płockie. W drugiej połowie XIII wieku, a ściślej od śmierci wojewody krakowskiego Klemensa z Ruszczy w 1256 roku, ród ten nie odgrywał już takiej roli w Małopolsce. W czasach Bolesława Wstydliwego i Leszka Czarnego Gryfici stali wiernie przy władcach Małopolski, co nie przyniosło im jednak wzrostu znaczenia politycznego, gdyż nie widzimy ich w tym czasie na najwyższych urzędach²⁷. Członkowie tego rodu otrzymali po 1285 roku od księcia pewne nadania, nie tak jednak wielkie, aby mogły im zapewnić pierwszorzędne stanowisko gospodarcze i polityczne w latach późniejszych .

Świadkiem w dokumencie Władysławą Łokietka jest też prepozyt wiślicki Jakub. Spotykamy go ponadto tylko w trzy lata później w Łęczycy, w otoczeniu księżnej Eufrozyny, krótko po klęsce sieradzkiej jej synów - Wła-dysława i Kazimierza łęczyckiego . W obydwu wypadkach wystąpił, jak się wydaje, jako przedstawiciel arcybiskupa na wystawianych dla niego dokumentach. Możemy domyślać się, że był przychylnie ustosunkowany do osoby księcia kujawskiego w okresie jego pierwszych walk o Kraków i pośredniczył w nawiązaniu kontaktów z arcybiskupem.

Na końcu listy świadków dokumentu Łokietka wymieniony jest Paweł, przeor dominikanów w Sieradzu. Prawdopodobnie pochodził on z Małopolski³⁰. Umieszczenie go na dokumencie księcia pozwala zauważyć, że znajdował on zwolenników także wśród duchowieństwa zakonnego, chociaż trudno na podstawie jednej osoby wnioskować o orientacji politycznej całego zakonu.

O stanowisku duchowieństwa małopolskiego wobec poszczególnych kandydatów do tronu krakowskiego mamy jeszcze mniej informacji, niż o stanowisku możnych świeckich. W znacznie też większym stopniu zdani

19