76139 IMGt08

Mchu. Mamy więc dziś do czynienia z typową pedagogiczną antynomią. Z jednej strony uznajemy wartość języka migowego jako pełnowartościowego środka porozumiewania się, szczególnie między osobami z uszkodzonym słuchem, z drugiej zaś rozwój profilaktyki medycznej, osiągnięcia i odkrycia współczesnej akustyki i mikroelektroniki, różne formy wychowania integracyjnego umożliwiają włączenie osób z uszkodzonym słuchem w „świat ludzi słyszących”, sukcesywnie zmniejszając problemy związane z biologicznymi i społecznymi konsekwencjami uszkodzonego słuchu. Rzecz zatem w tym, aby tworzona przez niesłyszącą mniejszość subkultura funkcjonowała w społeczeństwie (obok innych subkultur), a nie poza nim.

Przechodząc do rozważań na gruncie językoznawczym konstatujemy, że, podobnie jak w przypadku języka dźwiękowego, dałoby się za F. de Saussure*¹ wyróżnić dwa aspekty języka migowego: z jednej strony zawiera on cechy społeczne, abstrakcyjne i trwałe (język - langite), z drugiej przejawia się w konkretnych, indywidualnych i przemijających aktach użycia (mówienie - parole).

W akcie porozumiewania się za pomocą języka migowego można wyróżnić:

a)    proces migania, polegający na przekazywaniu określonych treści znaczeniowych;

b)    fazę zrozumienia znaków przez odbiorcę;

c)    tekst utrwalony w pamięci w postaci zapisu-rysunku bądź na taśmie filmowej.

Jest to możliwe dzięki istnieniu abstrakcyjnego systemu języka migowego (langue), który jest tworem społecznym i trwałym. W tym punkcie analogia z językiem dźwiękowym jest całkowita. Najbardziej istotna i oczywista różnica dzieląca język dźwiękowy od języka migowego dotyczy środków wyra-zu, czyli odmiennych znaków występujących w jednym i drugim języku. Język migowy charakteryzuje się przekazywaniem informacji za pośrednictwem znaków niefonicznych.

Porozumiewanie się osób z uszkodzonym słuchem może odbywać się z pomocą różnych środków komunikacji tj., jak podają J. Perlin i B. Szcze-pantowski⁹⁵:

a) języka mówionego (głośnej mowy), przy czym wykorzystuje się za-chowane resztki słuchu i odczytywanie z ust;

*fhl

8111 i f €, Kurs językoznawstwa ogólnego, PWN, Warszawa 1961. łlMl łSŁłtfM ■ k o w j k i, Polski język migowy, WSiP, Warszawa

1992,

r

b)    języka artykułowanego (wyraźna artykulacja bez użycia głosu), który jest postrzegany wyłącznie za pośrednictwem kanału wzrokowego;

_c)    znaków migowych ideograftcznych (pojęciowych);

d)    znaków migowych daktylologicznych;

e)    gestów, mimiki, pantomimiki.

Porozumiewanie się za pośrednictwem znaków języka migowego może mieć różny stopień abstrakcji. W polskim piśmiennictwie surdopedagogicz-nym przyjmuje się w związku z tym określoną terminologię. Wyróżnia się język migowy — rozumiany jako „zespół środków, za pomocą których porozumiewają się ludzie niesłyszący między sobą i z ludźmi słyszącymi wraz z właściwymi danym środowiskom systemami migowymi i językowo-migowymi oraz zasobem pojęć migowych”⁹⁶ - odpowiadałby on pojęciu Jangue"', mowę migową⁹⁷ rozumianą jako naturalne, niezłożone systemy migowe, które zasadniczo powstają spontanicznie; polski język migany^{91 2} -występujący jako zunifikowany system znaków migowych, w którym obok znaków ideograficznych, wyrażających całe pojęcia w ich odpowiednikach wyrazowych, bądź sytuacje z ich odpowiednikami w zdaniach, mogą występować znaki daktylologiczne — przekazywany zgodnie z zasadami gramatyki języka polskiego; system językowo-migowy", charakteryzujący się równoległym przekazem dźwiękowym w postaci mowy dźwiękowej i niediwięko-wym, wyrażanym w postaci polskiego języka miganego, wraz z ewentualnymi elementami gestów, gestykulacji i pantomimy.

System językowo-migowy, a w nim polski język migany¹ , w odróżnieniu od znaków migowych naturalnych bądź systemów migowych już bardzie) złożonych, które rozwijają się w każdej szkole dla dzieci niesłyszących jest sztucznym systemem porozumienia, rozwiniętym w sposób świadomy i celowy.

Posługując się wyrażeniem znaki migowe, będziemy rozumieli przez to zarówno naturalny język migowy, jak i sztuczny język migany.

Centralny Im

1

B. Szczepankowski, Lektorat języka migowego. Kurs wstępny. Spółdzielni Inwalidów, Warszawa 1986, s. 37.

*    Tamże, s. 42.

2

   Tamże, s. 43-44.

Tamże, s. 44.

Wyrażenia polski język migany po raz pierwszy użył J.K. Hendzel w artykule pt: iii poprawnie, zamieszczonym w „Ś wiecie Głuchych” 1982, nr 9.