77163 Obraz
0 5

na zmianach konkurencyjności towarów zagranicznych i krajowych¹. Ekonomia klasyczna wskazuje na ceny .towarów i usług orąy, |m»yy walnłwwe-.aa. pośrednictwem których eksport i import oddziałują na przebieg cykUi-koniunkturalnc-go, zaś teoria keyneśbwśkalvyćhodzi z założenia, że handel zagraniczny wpływa bezpośrednio^ TTa~łr§źfałtowanie się dochodu~narodowego. Mechanizmy wpływu pośredniego i bezpośredniego stanowią jednocześnie, niezależnie od różnic w założeniach, o ustalaniu się równowagi bilansu płatniczego, co jest przejawem równowagi ogólnej. Bilans płatniczy odnosi się do dwóch rachunków - do rachunku obrotów bieżących i rachunku obrotów kapitałowych.

JKąchunek_obiotów bieżących składa się z kilku pomocniczych, a mianowicie bilansliandlowy obejmujący eksport i import dóbr przemysłowych, rolnych, surowców, bilans usług, dochody z czynników produkcji oraz jednostronnych transferów, które dokonywane są przez rząd bądź społeczeństwo w postaci darowizn, emerytur i ujmowane są ze znakiem ujemnym. Rachunek obrotów kapitałowych stanowi zestawienie zagranicznych aktywów lub inwestycji danego Teraj u oraz inwestycji zagrań i cznych w danym kraju. W przypadku stosowania przez dany kraj systemu stałych kursów walutowych, bilans płatniczy zawiera pozycję oficjalnych transakcji rezerwami walutowymi, które mogą być użyte, gdy obydwa rachunki bilansu płatniczego nie są zrównoważone. Bilans płatniczy danego kraju powinien być zrównoważony, co nie oznacza, że wszystkie jego elementy muszą być w równowadze. Może być tak, że deficyt bilansu obrotów bieżących może być zrównoważony nadwyżką w bilansie obrotów kapitałowych. Wpływ eksportu i importu na bilans płatniczy zależy również od istniejącego systemu kursu walutowego.

^Efekty' pośrednie wiążą oddziaływanie handlu zagranicznego na aktywność gospodarczą z wahaniami bilansu płatniczego, zwłaszcza z jego głównym członem tj. bilansem handlowym. I tak w systemie płynnych kursów walutowych kprs walutowy ząleźy_od popytuj podaży ji a walutę. Popyt i podaż na dewizy są wyznaczane przez stronę kredytową i debetową bilansu płatniczego. Ze względu na to, że kurs walutowy zależy od stanu bilansu płatniczego, zmiany kursu poprawiają równowagę bilansu, jeśli została naruszona. Deficyt bilansu płatnicze- li go wywołuje: wzepst kursu waluty zagranicznej w porównaniu z krajową, co do- n prowadza do wzrostu eksportu alpadku importu. Nadwyżka bilansu płatniczego // wywoła natomiast spadek kursu waluty zagranicznej w porównaniu z krajową, M co dalej spowoduje spadek eksportu a wzrost importu. Zmiany te doprowadzą do J) równowagi bilansu płatniczego. Wahania kursów walutowych powodują zatem poprawę lub pogarszanie się konkurencyjności eksportu i importu danego kraju, * wpływając tym samym na stan koniunktury.

^Efekty bezpośrednie znajdują swój wyraz w zmianach rozmiarów produkcji, zatrudnienia oraz~PKB. Główną rolę odgrywają reakcje dostosowawcze PKB. Wahania eksportu wpływają na zmiany wielkości PKB, co dalej oddziałuje na poziom popytu na produkty krajowe i zagraniczne. Reakcje te mogą zachodzić bez zmian cen. Mechanizm ten jest opisywany za pomocą mnożnika handlu za_r ^raniczo£fl(X-Działanie mnożnika oparte jest na tzw. efektach popytowych. Efekt mnożnika handlu zagranicznego może pobudzić aktywność gospodarczą. Jeżeli w spadkowej fazie koniunktury pojawi się autonomiczny (niezależny od dochodu a wywołany np. zmianami preferencji, kosztami transportu) wzrost eksportu, to dojdzie do ożywienia gospodarczego. Zależy to jednak od:

-    rozmiarów wzrostu eksportu (im większy, tym większy efekt ożywienia),

-    znaczenia eksportu dla danej gospodarki oraz stopnia powiązania sektora eksportowego z innymi gałęziami (im większy zakres powiązania, tym większy impuls),

-    od rozmiarów łącznego zmniejszenia popytu krajowego w postaci oszczędności i importu (im mniejsza skłonność do oszczędzania i importu, tym większy efekt mnożnikowy).

Jeżeli gospodarka znajduje się w fazie spadkowej cyklu, to mnożnik handlu zagranicznego przyczynia się do jej skrócenia oraz do złagodzenia wahań cyklicznych. Natomiast w fazie ożywienia mnożnik ten przyspieszy i pogłębi ożywienie i cykl koniunkturalny przejdzie w etap ekspansji na skutek tego, że wzrost eksportu spowoduje powstanie indukowanych inwestycji w gospodarce, czyli pojawi się tzw. akcelerator handlu zagranicznego².

Wymiana handlowa z zagranicą zależy nie tylko od sytuacji gospodarczej kraju, ale również od zmian sytuacji gospodarczej krajów, na których rynki kierowany jest eksport oraz z których pochodzi import. Zmiany PKB w danym kraju wywołują w kraju partnera handlowego zmiany realne, dotyczące docho-dtiTeksportu i importu. Zmiany te powracają poprzez handel zagraniczny do kraju, w którym powstał impuls pierwotny, oddziałując zwrotnie na jego aktywność gospodarczą. Są to tak zwane efekty zwrotne³, które wynikają z faktu, że wywołane^jyzrostem eksportu ożywienie koniunktury powoduje wzrost importuj Jeżeli na przykład mamy dwa kraje A i B, przy czym eksport kraju A jest importem kraju B i odwrotnie, to autonomiczny wzrost eksportu w kraju A oznacza autonomiczny wzrost importu w kraju B. Zmiany eksportu i importu uruchamiają w obydwu krajach efekty mnożnikowe, które następnie przenoszone są z jednej gospodarki do drugiej ^atem wzrost eksportu w kraju A doprowadzi do j wzrostu PKB, dalej wzrośnie popyt na import i dojdzie do deficytu bilansu han- 1 dlowego. Wzrost popytu na import w kraju A oznacza indukowany przez zagra-J

1

D. Hobncr, M. Lubiński, op. cit., s. 133.

2

'* Koniunktura gospodarcza..., s. 231.

3

D. HObncr, M. Lubiński, op. cii., s. 149.