77587 Śnieciowce3

cej zarodników skupia się w bruzdce ziarniaka. Zarodniki kiełkują wraz z ziarniakami tworząc jednokomórkową podstawkę, typową dla grzybów z rzędu Tilletiales. Na szczycie podstawki powstają długie, nitkowate, lekko wygięte zarodniki podstawkowe wytwarzające po kopulacji dikariotyczną grzybnię, która może zakażać młode kiełki pszenicy lub tworzy wtórne konidia. Zakażenie pszenicy następuje przez koleoptyl. Grzybnia dostaje się do zalążka kłosa, w którym rozwija się aż do fazy kłoszenia się. W porażonych kłosach zamiast ziarna powstają torebki śnieci. Zarodniki rozsiewają się w czasie młocki i osiadają na zdrowych ziarniakach.

Charakterystyczną cechą grzyba T. ca-ries jest zdolność zarodników do kiełkowania w bardzo szerokim zakresie temperatur od 0° do 30°; optymalna temperatura infekcji wynosi zaledwie 5-10°C. Zarodniki kiełkują w warunkach wysokiej wilgotności. Czynnikiem decydującym o nasileniu choroby jest stopień skażenia ziarniaków zarodnikami grzyba. Ważnym czynnikiem jest także wilgotność gleby w czasie kiełkowania pszenicy. Zbyt niska wilgotność gleby, poniżej 20-30%,

oraz zbyt wysoka, powyżej 80%, ogranicza ';>>*• możliwość infekcji. Wilgotność optymalna dla . ' infekcji wynosi 40-50%. W przeciwieństwie V- 7-' ^; do głowni pylącej jęczmienia wczesny siew V pszenicy ozimej i opóźniony siew pszenicy • jarej zmniejsza stopień zakażenia śniecią J*.-cuchnącą. Wyższa temperatura przyspiesza' kiełkowanie ziarna i wschody oraz ogranicza " ’ * i infekcję.

Zwalczanie. Zapobieganie śnieci cuchną-cej jest łatwe. Ponieważ zakażenie pszenicy ¹ •• następuje przez kiełki, do zaprawiania nasion M ■ można stosować zarowno fungicydy zapobie- <,< •' gawcze, np. tiram, jak i systemiczne zawiera-jące związki triazolowe (tebukonazol, tritikona- V zol), benzimidazol (karbendazym z tiramem), ;.}• octan quazatyny i karboksynę.

•. i

Głownia cebuli

Urocystis cepulae Frost.

Występowanie i szkodliwość. Głownia cebuli występuje we wszystkich rejonach uprawy cebuli o klimacie umiarkowanym. Lokalnie powoduje duże szkody.

/\

IHIfNII

Siewki cebuli zakażane w ciągu pierwszych 4-5 dni kiełkowania przez strzępki dikańotycznej grzybni

Siewki:

częściowo zdrowa porażona

Cebule, które przeżyły porażenie, lecz wykazują objawy choroby

Kiełkowanie teliospor-

Rozwój grzyba w glebie grzybnia haploidalna Rys. 11.58. Cykl rozwojowy głowni cebuli (Urocystis cepulae)

Objawy. Na liścieniach widoczne są ciemne, wydłużone zgrubienia. Później na liściach pojawiają się ciemnoszare smugi, z których po pęknięciu wydobywają się brunatnoczarne skupienia zarodników. Podobne smugi tworzą się na starszych liściach i łuskach cebuli. Porażone rośliny stopniowo zamierają, a część z nich ginie już w pierwszym miesiącu rozwoju. Słabiej porażone cebule wyrastają normalnie, lecz ich łuski wykazują ślady porażenia i pozostałości ciemnych skupień zarodników. Cebule takie są łatwo porażane przez wtórne patogeny, które powodują gnicie w okresie przechowywania.

Etiologia. Zarodniki grzyba Urocystis cepulae występują w kłębkach. Obok ciemnego, kulistego i zdolnego do kiełkowania właściwego zarodnika, występują pokrywając go jaśniejsze, mniejsze, półkuliste zarodniki płonne.

Cykl rozwojowy. Grzyb zimuje w glebie w postaci zarodników. Kiełkujące zarodniki tworzą najpierw pęcherzyk, z którego powstaje 2-8 wyrostków, zespalających się parami i dających początek dikariotycznej grzybni. Pęcherzyk jest odpowiednikiem podstawki, a nitkowate wyrostki odpowiednikiem sporydiów. Dikarioty.czna grzybnia może przez długi okres przetrwać w glebie, może także żyć saprofitycznie. Oderwane odcinki grzybni zakażają kiełki cebuli w ciągu 4-5 pierwszych dni kiełkowania. Grzybnia przerasta do zawiązków liści, z którymi rozwija się, powodując po kilku tygodniach pojawienie się objawów choroby. Do silnych infekcji dochodzi w temperaturze 18-20°C.

Zwalczanie. Szybkie kiełkowanie i wschody chronią cebulę przed infekcją, dlatego też nie należy nadmiernie przyspieszać siewu cebuli. Wskazana jest dłuższa przerwa w uprawie cebuli na polu, na którym wystąpiła choroba. Nasiona cebuli należy zaprawiać preparatami zawierającymi karboksynę lub tiram oraz mieszaninę tych fungicydów (Vitavax 200 FS i WS).

Rząd Tulasnellciles

w

Grzyby z rzędu Tulasnellales tworzą owocniki galaretowate, woskowate lub śluzowate, rzadziej suche. Obłocznia pokrywająca gładką powierzchnię owocnika nie jest ciągła, lecz zebrana w kępkach lub pęczkach. U niektórych grzybów z tej klasy występują sklerocja

i grzybnia płonna charakterystyczna dla grzybów należących w stadium niedoskonałym do rodzaju Rhizoctonia.

Rizoktonioza ziemniaka i innvch

•*

roślin uprawnych

Thanatephorus cucumeris (Frank) Donk., stadium strzępkowe Rhizoctonia solani Kiihn

Występowanie i szkodliwość. Rizoktonioza należy do najpowszechniej występujących chorób licznych roślin uprawnych, głównie ziemniaka, warzyw korzeniowych, kapusty, pomidora, zbóż i traw, a nawet krzewów i drzew. Powoduje zgorzel przedwschodową i powschodową siewek oraz zgorzel podstawy pędu licznych roślin. Grzyb Rhizoctonia solani żyje powszechnie w glebie, a jako pasożyt okolicznościowy poraża kilkaset gatunków roślin. Jedną z najbardziej szkodliwych postaci choroby jest rizoktonioza ziemniaka, która występuje w trzech formach, jako zgnilizna kiełków, próchnienie podstawy łodygi i ospowatość bulw. Rizoktonioza ziemniaka, obok kompleksu wiroz, zarazy ziemniaka i mokrej zgnilizny bakteryjnej, jest główną przyczyną szkód w produkcji ziemniaków w Polsce. Część porażonych roślin ginie w okresie wschodów, a pozostałe dają mniejszy olon. Ze-' brane bulwy są drobne, często zniekształcone i ospowate.

Objawy rizoktoniozy ziemniaka. Każda z trzech form rizoktoniozy występuje w innym terminie i na innym organie. Formy te, ospowatość bulw, gnicie kiełków i próchnienie podstawy łodygi, mogą stanowić kolejne fazy choroby, ale mogą również występować niezależnie do siebie. Ospowatość bulw jest łatwa do wykrycia i identyfikacji. Na powierzchni bulw widoczne są czarne, gruzełkowate strupy, wielkości od kilku milimetrów do 1 cm i różnym kształcie, mogące zlewać się w większe skupienia. Są to sklerocja grzyba, dające się zdrapać ze skórki. Ospowatość bulw mogłaby być uznana za mało szkodliwą formę choroby, gdyby porażone ziemniaki nie stanowiły źródła infekcji. Ziemniaki takie nie nadają się na sadzeniaki, natomiast mogą być użyte na pasze lub do przerobu przemysłowego.

Najbardziej szkodliwą formą rizoktoniozy ziemniaka jest gnicie kiełków. Najpierw poja-

299