76441 skanuj0012 (341)

Rp.

Natrii sulfatis		22,05
Natrii chloridi Natrii bromidi	aa	10,0

l.c. Mieszaniny higroskopijne

Zmiana konsystencji proszków może nastąpić pod wpływem adsorpcji wilgoci z powietrza. Zależy to od właściwości związku leczniczego, a zwłaszcza jego higroskopijności oraz wilgotności powietrza. Sorpcja wody występuje wówczas, gdy ciśnienie pary wodnej w powietrzu jest większe niż nad nasyconym roztworem higroskopijnego związku.

Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach zamkniętych wynosi 50-80% i zmienia się w zależności od temperatury i pogody. Przeciętna wilgotność pomieszczeń aptecznych wynosi 60% wilgotności względnej. Każda substancja rozpuszczalna w wodzie jest w pewnym stopniu higroskopijna i posiada tak zwaną „krytyczną wilgotność względną”, począwszy od której adsorbuje parę wodną.

Do związków szczególnie podatnych na wilgotnienie należy metenamina (urotropina), a także bardzo często przepisywany kwas acetylosalicylowy w kombinacji proszków przeciw bólowi głowy lub innych zestawieniach. Aspiryna per se nie jest higroskopijna. W obecności ciała higroskopijnego ulega jednak bardzo łatwo hydrolizie na kwas salicylowy i kwas octowy. Mieszanina ta jest już wybitnie higroskopijna. Do mieszanin ulegających łatwo wilgotnieniu należą również bromki, zwłaszcza w potrójnej mieszaninie. Dlatego też bromków z zasady nie przepisuje się w proszkach. Bardzo higroskopijne są także suche ekstrakty roślinne. Ich krytyczna wilgotność względna wynosi około 30%. Szybkość wilgotnienia ekstraktów roślinnych ograniczają zawarte w nich substancje wypełniające -cukier mlekowy czy skrobia tak, że można je dodawać do proszków. Leki zawierające w swoim składzie związek higroskopijny nie zawsze muszą być niezgodne, mogą natomiast łatwo wilgotnieć, a nawet rozpłynąć się, jeżeli:

-    wilgotność względna otaczającego powietrza jest wysoka,

-    przez dłuższy czas nie są szczelnie zamknięte czy opakowane,

-    niektóre składniki proszku złożonego zawierają wilgoć (wyciągi suche zawierają zwykle po kilka procent wody);

Opisane niezgodności rozwiązuje się w praktyce najczęściej poprzez osobne wydanie składników. Piśmiennictwo fachowe podaje również inne sposoby poprawy tego typu niezgodności m.in. domieszanie substancji obojętnych, nichigroskopijnych (laktoza, skrobia) w ilości 0,3-0,5g na proszek.

Przykłady: Krytyczna wilgotność względna powietrza = punkt wilgotnienia

10% wilg. wzgl. pow. ok. 30%

58%

70%

80%

97%

Chlorek wapnia

Wyciągi suche Bromek sodu Chlorek sodu Sacharoza

Laktoza

Z powyższego zestawienia wynika, że chlorek wapnia i wyciągi suche będą wilgotniały zawsze, chlorek sodu tylko w pomieszczeniach wilgotnych, a laktoza praktycznie nigdy.

8) Rp.

Acidi acetylosalicylici 0,3

Aminophenazoni Coff. Natr. benz. aa 0,2 M.f. pulv. D.t.d. No X

Proszki przeciwko bólowi głowy o powyższym składzie wykazują tendencję do wilgotnienia. Pozostawione w torebce papierowej w pomieszczeniach o dużej wilgotności względnej powietrza (90%) stają się higroskopijne i tworzy się lepka masa. Ponieważ taki procent wilgotności nie jest wykluczony ani w aptece, ani w pomieszczeniach mieszkalnych, proszki te powinny być przechowywane w naczyniu szczelnie zamkniętym. Innym rozwiązaniem jest osobne wydanie aspiryny, czy dodanie do proszków laktozy lub skrobi. Podkreślić należy, że aminofenazon (piramidon), ze względu na swą toksyczność i szereg działań niepożądanych, nie został umieszczony w FPVI (jego monografii nie było również w FPV).

Poprawa recepty:

M.f. pulvis D.t.d. No X

D.t.d. No X

Rp.

Aminophenazoni 0,2 Coff. Natrium benz. 0,2

Rp.

Ac. acetylosalicylici 0,3 M.f. pulvis

22