81765 PICT0064 (4)

124 J. Bcndkowski, G. Radziejowska

średnich, np.: przez zastosowanie innego materiału, standaryzacji stosowanych materiałów (normalizacja i typizacja) czy też podjęcia decyzji typu „make or buy". Także racjonalniejsze kształtowanie wielkości dostaw ma wpływ na obniżenie kosztów bezpośrednich.

Układ kosztów według miejsca powstawania

Podstawą wydzielenia kosztów wg miejsc powstawania (centrów kosztów) jest informacja o miejscu lub przyczynie ich wystąpienia. Centrum kosztów jest działaniem, częścią lub funkcją całej organizacji, dla którego można określić zakres odpowiedzialności (11). Tylko w takim przypadku istnieje możliwość wpływania na koszty, a więc planowanie i kontrolę kosztów, za które centrum może być odpowiedzialne. Centra kosztów muszą również tworzyć zintegrowaną całość z miejscami powstawania efektów, aby możliwa była pełna kontrola działalności w układzie koszty - efekty.

Opierając się na tym układzie kosztów należy wziąć pod uwagę, że:

-    samo centrum kosztów może obejmować kilka różnych rodzajów działalności albo wytwarzania kilku wyrobów lub usług,

-    koszty wspólne dla kilku miejsc powinno się rozliczać proporcjonalnie do wielkości zużycia określonego czynnika przez dane centrum,

-    warto także określić koszty dla różnych nośników kosztów.

Ten układ kosztów jest przydatny z punktu widzenia poszukiwania źródeł kosztów i poprawy efektywności gospodarowania. W obszarze logistyki jako miejsce powstawania kosztów można przyjąć fazy przepływu materiałów (zaopatrzenie, produkcję i dystrybucję), dobrane w zależności od charakteru działalności przedsiębiorstwa. W przypadku fazy zaopatrzenia koszty obejmują koszty działu zaopatrzenia, magazynów oraz działu transportu. Istnieje zatem możliwość dokładnego określenia źródeł i przyczyn powstawania kosztów oraz kontroli efektywności gospodarowania.

Rachunek kosztów działań

Nowoczesną koncepcją rachunku kosztów pełnych na bazie elementarnych procesów jest metoda ABC¹, która bierze swoją nazwę od pierwszych liter słów w języku angielskim Activity Based Costing. Twórcami jej są autorzy: R. S. Kapłan, H. T. Johnson i R. Cooper

W-

Metoda ABC opiera się na dwóch założeniach [14]:

•    źródłem kosztów są czynności (elementarne procesy lub aktywności),

•    przedmioty kosztów (produkty lub usługi) kreują potrzebę czynności.

• Nazwa tej metody jest zbieżna z inną znaną metodą ABC wykorzystywaną do klasyfikacji materiałów. Są to dwie różne metody.

Komy logistyczne zaopatrzenia_ 125

Założenia te pozwalają na określenie kosztów poszczególnych produktów, usług, kontaktów z klientami, transakcji z dostawcami itp. opartych na kosztach czynności koniecznych np. do wytworzenia produktu lub realizacji zamówienia danego klienta. W efekcie zarząd przedsiębiorstwa otrzymuje rzeczywiste koszty poszczególnych działań. Metoda ABC określana jest również jako koncepcja rozpisywania kosztów pośrednich [14]. W logistyce ten rachunek kosztów może znaleźć zastosowanie w sferze zakupów i zaopatrzenia. Metoda ABC pozwala na [14]:

-    zidentyfikowanie działań zaopatrzeniowych, które nie tworzą wartości dodanej lub czynności o bardzo wysokich kosztach, które następnie można ograniczyć lub wyeliminować,

-    kontrolowanie realizacji funkcji zaopatrzenia, a więc czynności, które nie tworzą wartości dodanej lub czynności o bardzo wysokich kosztach, które następnie można ograniczyć lub wyeliminować,

-    kontrolowanie realizacji funkcji zaopatrzenia w przedsiębiorstwie, np.: liczby dostawców, liczby zawieranych transakcji, kosztów zakupów materiałów od konkretnych dostawców, liczby i obiegu dokumentów, współpracy ze służbami TPP,

-    udostępnienie informacji przydatnych dla rozwoju systemu pomiaru działalności, czyli kontrolingu,

-    usprawnienie procesu zarządzania i poprawa jego jakości we wszystkich obszarach funkcjonalnych.

Rachunek kosztów może być przeprowadzony jako [II]:

•    wynikowa kalkulacja kosztów, gdzie koszty są zbierane i analizowane po dokonaniu wydatków,

•    kalkulacja kosztów normatywnych, gdzie porównuje się osiągnięte koszty z przyjętymi przewidywanymi kosztami, określanymi jako koszty normatywne. Kalkulacja normatywnych kosztów materiałowych dotyczy takich parametrów, jak: ilość, cena i odchylenie.

W przypadku tradycyjnych metod kalkulacji kosztów (układ rodzajowy i kalkulacyjny) niektóre pozycje kosztowe (np. koszty zamówień, koszty działu zaopatrzenia) istotne dla sfery zaopatrzenia są tmdne do oszacowania. Koszty te są rozproszone w układzie rachunkowości, a niektóre z nich ujmowane są łącznie. W tych warunkach najbardziej odpowiednią metodą jest rachunek kosztów działań.

5.4. Analiza kosztów zaopatrzenia

Zadaniem analizy kosztów jest ustalenie i ocena czynników oddziałujących na poziom, dynamikę i strukturę kosztów. W szerokim rozumieniu tego pojęcia na koszty procesów logistycznych w przedsiębiorstwie składają się [5]: