83437 Kompendium Wiedzy geografii54

ską strefę interesów, obejmującą obie Ameryki, traktowane będzie jako akt nieprzyjazny wobec USA. Realizacja polityki utrzymania strefy wpływów wymagała wielokrotnej interwencji wojsk amerykańskich w licznych krajach tego regionu. Koncepcja izolacjonizmu realizowana była w wieku XIX i na początku wieku XX z mniejszym lub większym skutkiem. Jej schyłek zapoczątkowała 1 wojna światowa, kiedy to w 1917 roku USA wystąpiły po stronie Wielkiej Brytanii, Francji i Rosji, państw walczących przeciw Niemcom i Austro-Węgrom. Po wojnie polityka USA nadal preferowała izolacjonizm. Ameryka wstrzymała się od udziału w Lidze Narodów i nie ratyfikowała traktatu wersalskiego oraz zachowywała neutralność wobec powstających w okresie międzywojennym konfliktów. Ostatecznym ciosem dla tej polityki był atak Japonii na Fcarl Harbour w 1941 roku. Spowodował on czynne zaangażowanie się USA w II wojnę światową, co w konsekwencji przyczyniło się do upadku militaryzmu i faszyzmu japońskiego oraz niemieckiego. Po zakończeniu II wojny, w 1947 roku, wprowadzona została Doktryna doktryna Trumana. mówiąca o konieczności wspierania Trumana ruchów wolnościowych w różnych częściach świata. Od tej poty Stany Zjednoczone stały się mocarstwem w pełni zaangażowanym w politykę światową, przesądzając o upadku systemu komunistycznego. Podjęły one również idee współpracy regionalnej i integracji gospodarczej, tworząc Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA), integrując gospodarczo USA z Meksykiem i Kanadą oraz utrzymując ścisłą współpracę militarną z Europą w ramach Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), krajami Pacyfiku (ANZUS — z Australią i Nową Zelandią, a obecnie tylko Australią) oraz krajami Azji Południowo-Wschodniej w ramach nic istniejącego już paktu SEATO.

Koncepcja izolacjonizmu powraca w Stanach Zjednoczonych również i dzisiaj, zwłaszcza w okresach kampanii wyborczych i nasilenia się wewnętrznych problemów gospodarczych lub społecznych. Duża część amerykańskiego establishmentu uważa wówczas, że USA nic powinny angażować się w konflikty lokalne, które nie dotyczą ich żywotnych interesów. (Patrz hasła: Blokada kraju, Doktryny geopolityczne. Ikonografia kulturowa).

KANAŁY MORSKIE

Kanał morski 10 sztucznie stworzona droga wodna, łączącą morza i oceany. Status kanałów jest regulowany przez ustawodawstwa państw, w których one się znajdują.

Status międzynarodowy, uznający prawo przepływu po dokonaniu odpowiednich opłat, mają kanały: Sueski, Panamski i Kiłoński.

Najstarszym z nich jest Kanał Sueski długości 160 km, zbudowany na terytorium Egiptu w latach 1856-1869 przez francuskiego inżyniera i dyplomatę Ferdynanda dc Lesseps. Kanał Kiłoński. długości 98 km. otwarty został dla żeglugi w roku 1895 przez cesarza Niemiec Wilhelma II, a Kanał Panamski ukończono w roku 1914. Kanał Panamski i pas wokół niego był administrowany do 31 grudnia 1999 roku przez Stany Zjednoczone, a po tej dacie przeszedł pod zarząd Panamy. Kanał Kiłoński na początku swego istnienia podlegał jurysdykcji Niemiec, ale już od 1919 roku został objęty statusem międzynarodowym.

Cieśniny i kanały mają ogromną rolę wojenno-stratcgiczną i komunikacyjną, skracając bowiem szlaki żeglugowe przyspieszają i obniżają koszty przewozu, stanowią również źródło dochodów dla państw, na terytorium których są położone. Decydowały one w przeszłości o szybkości działań wojennych, natomiast obecnie — wraz z państwami, na których terytorium się znajdują — są przedmiotem rywalizacji wielkich mocarstw o wpływy polityczno-ekonomiczne. (Patrz hasło: Cieśniny morskie).

KANTONIZACJA

Termin pochodzi od francuskiego słowa canton, oznaczającego wyznaczony dla jakiś celów (np. sądowych, wyborczych, wojskowych) obszar, nic pokrywający się z podziałem administracyjnym (Słownik wyrazów obcych, PWN 1980). W nomenklaturze wojskowej niektórych krajów kantonami nazywano okręgi uzupełnień, dostarczające określonej liczby rekrutów.

89