84752 Zdjęcie1232 (4)

^^P‘”.^ł^°^W*^r‘^l*    .połc«ne«o. lako nl«_uldnc)

oa indywiduum rwluodcl. (aklycutl* prowadil do powtórienla, na gruncie dwiata wartoici. identycania «Mneio rozdziału rzeczy w latodcl I odtwarza* łące J M psychiki indywidualnej, jaki mamy na gruncie Świata rzeczy. Indywidualny współudział w zjawisku społecznym, tak samo. Jak w zjawisku przyrodniczym, jest po prostu durno wiem tego zjawiska, nie wpływającym na jego naturę. A Jednak władnie w życiu społecznym wpływ świadomości Indywidualnej na zjawiska zaprzeczyć sią ani usunąć nie daje, gdyi wpływ ten uwydatnia sit w działaniu, a sama rzeczywistość społeczna, w przeciwieństwie do przyrodniczej. Jest praktyczną. Gdy wiąc np. Durkhełm z zakresu rzeczy, wist ości moralnej usuwa indywidualne ideały, abstrakcja ta Jest czymś zupełnie sztucznym, ponieważ indywidualne ideały stopniowo przekształcają normy społeczne. Założenie ontologizmu społecznego prowadzi tedy do dowolnego ograniczania zakresu uwzględnianych wpływów; faktycznie też daje sią ono przeprowadzić jedynie tam. gdzie je szkoła Durkhcunn Poważnie stosuje, mianowicie w badaniu społeczeństw pierwotnych, w łonie których Inicjatywa Indywidualna bądź jest Istotnie nieznaczna, bądź też w naszych warunkach wyróżniona być nie może. W ogóle zaś wpływ indywiduum na kształtowanie społecznych zjawisk nie Jest ani żaden. Jak twierdzi ontologizm, ani też nieograniczony, jak sądzi atomizm społeczny; ulega on niezliczonym stopniowaniom. Inny jest w każdym poszczególnym wypadku, i definicja społecznych zjawisk musi być taks, aby te stopniowania i tą różnorodność uwzględnić pozwoliła. Otóż na to pozwala jedynie nasza definicja.

Wartości społeczne są dla nas niezależnymi od indywiduum właśnie w tej mierze, w Jakiej związek ich w życiu zbiorowym usuwa sią od wpływu indywidualnego ich związku: niezależnymi od indywiduum bądą wiąc, oczywiście, przede wszystkim te wartości, których znaczenie (tj. związek z innymi) jest w przeważnym stopniu to samo dla wszystkich indywiduów, stanowiących grupą społeczną; zależnymi bądą przede

wszystkim te, których znaczenie jeszcze ustalone me )nt i dopiero dzięki indywidualne) działalności się tworzy. Słowem, powiedzieć możemy ogólnikowo, te. im trwalszą tradycja, tym większą realność społecz-na, i odwrotnie, indywidualny charakter wartości przewala tym bardziej, im większą rolę gra dla nie) twórczość.

Ogólna forma wartości będzie Jednak identyczna w całym zakresie tycia społecznego i indywidualnego Wartość wszędzie Jest treścią, której istnienie Jest stawaniem się, przesuwaniem się poprzez aktualności. Jest to zaś Jul dalsza sprawa, czy momenty aktualizacji wartości będą mniej lub więcej liczne, czy wartość będzie się aktualizowała dla różnych osobników współcześnie lub kolejno, czy związki łączące Ją z innymi wartościami będą w doświadczeniu różnych osobników takie same, czy odmienne. W każdym razie zaś Jedno podkreślić trzeba: Jak wartość indywidualna jest całkowicie dana tylko w całym swym przebiegu poprzez wszystkie kolejne momenty swej aktualności, podobnie też wartość społeczna jest całkowicie dana tylko w całym swym trwaniu 1 w całej rozciągłości swego społecznego wpływu poprzez wszystkie kolejne momenty swej aktualności u wszystkich jednostek, w których doświadczenie wchodziła. Socjologia nie może więc w oznaczaniu wartości odrywać się od różnic indywidualnych w ogóle, gdyż znaczyłoby to zubożać treść wartości na mocy sprawdzianu apriorycznego i dowolnego. Może ona uwzględniać z treści wartości jedynie to, co ważne dla żyda zbiorowego, czyli to, co dla badanego stosunku pomiędzy wartościami ma zasadnicze znaczenie, ale oczywiście, co usunąć, a co zachować należy — tego a priori rozstrzygnąć nie można. Kryterium ważności jest inne w każdym poszczególnym wypadku.

Skoro tedy nasza definicja wartośd indywidualnej stosuje się również do wartośd społecznej, wynika stąd doniosły wskaźnik dla metody badań socjologicznych. Oto wartość społeczna musi być brana w jej stawaniu się. Nie można uważać, jak to często czyni szkoła psychologiczna, że jakiekolwiek zjawisko spo-

207