85958 skanowanie0003

2. Przesłanki zainteresowania nauk pedagogicznych PROBLEMATYKĄ OPIEKI NAD DZIECKIEM

Można wskazać przynajmniej dwie płaszczyzny zainteresowania nauk pedagogicznych problematyką opieki nad dzieckiem. ^r Pierwszą płaszczyznę stanowi wzajemne powiązanie opieki, wychowa-nia-lngiicTama w działaniu pedagogicznym. Szczególne zasługi w teorety-' cznym uzasadnieniu wzajemnego związku i zależności opieki i wychowania położyła Helena Radlińska. Przeprowadzone pod jej kierunkiem badania społecznych przyczyn niepowodzeń szkolnych wykazały dobitnie zależność

Ehowania i opieki. Opieka wypełniając swoje funkcje, stwarzajfipsze jpn dla przebiegu proceaTwycliowania. a więc wychowanie~jest zainteresowane wypełniapiem zadań opiekuńczych. Wychowanie z kolei służy ^opiece_w zakresie działania, aby uchronić przedmioty opieki od

bierności w przezwyciężaniu sytuacji zagrożenia. Z działaczy zagranicznych konieczność stosowania metod wychowawczych w opiece podkreślał Christian Kofoed, twórca znanych ośrodków pomocy społecznej w Danii. zwanych szkołami Kofoeda. Szkoła Kofoeda wychodzi z założenia, iż każdy, kto potrzebuje pomocy społecznej, wymaga równocześnie pomocy pedagogicznej. Z tego względu nie udziela się pomocy „za darmo**. Każdy ubiegający się o pomoc musi włożyć cho&y niewielki wysiłek w uzyskanie pomocy, w zaspokojenie własnych potrzeb. Chodzi więc o rozbudzenie ambicji i aktywności własnej jednostki po to, by działalność opiekuńcza spełniała również swoje zadanie wychowawcze. Zbliżone zasady stosował w swojej pracy Kazimierz Lisiecki, twórca ognisk wychowawczych.

Ze względu na obiektywne uwarunkowania, funkcja opieki nad dzieckiem ma charakter pierwotny w stosunku do wychowania. Ten pierwotny charakter widoczny jest szczególnie w pierwszych latach życia dziecka.

kiedy to działalność opiekuńcza jest dominująca. Wychowanie z kolei sprawia, te dziecko w miarę rozwoju lepiej poznaje sytuacje zagrożenia i umie się im przeciwstawić. Z tej zależności wynika wniosek, który można przedstawić w postaci tezy: wszelkie działanie opiekuńcze w stosunku do dziecka powinno sprzyjać procesowi wychowania i nauczania, inaczej bowiem nie usuwa, lecz potęguje sytuację zagrożenia i staje w sprzeczności ze społeczną funkcją opieki.

Gdyby uszeregować podstawowe pojęcia wypracowane przez nauki pedagogiczne w kolejności ich występowania w życiu dziecka, należałoby na pierwszym miejscu postawić opiekę.na drugim wychowanię, na trzecim nauczanie.. Każdemu z tych pojęć odpowiada określony układ zależności i powiązań dzieci i dorosłych: w opiece nad dzieckiem - opiekun i dziecko (niepełnoletni), w wychowaniu - wychowawca i wychowanek, w nauczaniu - nauczyciel i uczeń. W każdym działaniu pedagogicznym, to jest świadomym i ukierunkowanym oddziaływaniu na dziecko, można wyróżnić trzy grupy czynności odpowiadające istocie tych trzech pojęć i obliczone na wypełnienie trzech funkcji: opiekuńczej, wychowawczej i dydaktycznej.

~!Rie'przeczy to faktowi, że opieka może występować także poza działaniem pedagogicznym, podczas gdy naprawdę trudno byłoby oddzielić nauczanie i wychowanie od opieki, bowiem zawsze pozostaje choćby troska o bezpieczeństwo osobiste dziecka, wobec którego podejmujemy działanie pedagogiczne.

Druga płaszczyzna zainteresowania nauk pedagogicznych problematyką opieki nad dzieckiem jest związana ze specyfiką zaspokajania potrzeb człowieka. Można tu wskazać na kilka głównych właściwości.

Po pierwsze - potrzeby ludzkie cechuje duża zmienność i dynamika z uwagi na coraz to nowe zależności występujące w życiu człowieka tak jako jednostki, jak też całych zbiorowości ludzkich. W przeciwieństwie do nieograniczonego rozwoju ludzkich potrzeb i sposobów ich zaspokajania, możliwości pozyskiwania dóbr służących zaspokajaniu potrzeb sh ograniczone, niejednokrotnie bardzo drastyczne. Dotyczy to zarówno dóbr materialnych, jak też duchowych i - co ważne zwłaszcza w życiu dziecka -więzi osobowych. Prowadzi to do utrzymywania się wielu napięć i zaburzeń w życiu jednostek i grup ludzkich.

Po drugie - powstaniu potrzeb i procesowi ich zaspokajania towarzyszą przeżycia emocjonalne, tym silniejsze, im większe znaczenie dla pro-