87489 skanowanie0011 (16)

58

BUDOWA I ROLA UKŁADU POKARMOWEGO CZŁOWIEKA

Znaczenie	Narząd
Są gruczołami tworzącymi ślinę, która
ma następujące zadania:
* Wprowadza pewne enzymy trawienne
* Zlepia cząstki pokarmu w kęs	e a
* Oczyszcza jamę ustną i język z resztek
pokarmów, umożliwiając odbieranie	'OO
wrażeń smakowych
* Nawilża język, jamę ustną i krtań
Największy gruczoł organizmu.
* Wytwarza i wydziela do przewodu
pokarmowego żółć
* Magazynuje potrzebne organizmowi
żelazo, witaminy i glukozę (w postaci
glikogenu)
* Reguluje poziom cukru we krwi
* Uczestniczy w inaktywacji trucizn
(oczyszczanie krwi)	S
* Wytwarza czynniki krzepliwości krwi	£
* Uczestniczy w przemianach białek,
tłuszczów, aminokwasów
* Ma udział w termoregulacji (wątroba
ma zawsze wyższą temperaturę niż
reszta ciała)
* Stanowi magazyn żółci, która zawiera-
jąc kwasy żółciowe zmniejsza napięcie	i* m £
powierzchniowe i rozbija tłuszcze na	S .2
emulsję łatwiej trawioną przez lipazy	as Ot
* Jest gruczołem wytwarzającym enzy-
my trawienne oraz gruczołem dokrew-
nym regulującym poziom glukozy
(patrz str. 67), aminokwasów i wolnych
kwasów tłuszczowych we krwi	C/3 3
* Reguluje procesy gromadzenia,	£
uwalniania i spalania substancji
pokarmowych
* Jest prawdopodobnie miejscem na-
żania się flory bakteryjnej, produkują-	<L> £
cej witaminy i współpracującej przy	P N £ g
trawieniu pokarmów	^ i 2

Przekrój przewodu pokarmowego

Narząc		Znaczenie	Wydzielany enzym
		Pobieranie, mechaniczne rozdrabnianie pokarmu, mieszanie go ze	a-amylaza ślinowa (ptialina):
		śliną i tworzenie kęsa pokarmu. Ponadto odbiór wrażeń smakowych,	skrobia —> dwucukry (głównie
		które na zasadzie odruchu pobudzają wydzielanie śliny oraz soków:	maltoza) i cukry proste
		żołądkowego i trzustkowego
		Wspólny odcinek przewodu pokarmowego i oddechowego. Pokarm
		uformowany w kęs zostaje tutaj połknięty tzn. za pomocą mięśni
		gardła i języka wtłoczony do przełyku na zasadzie odruchu
		Umięśniony rurkowaty przewód, którym pokarm wędruje z gardła
Przeły!		do żołądka. Ruch kęsów zachodzi dzięki przechodzącej wzdłuż	-
		przełyku fali perystaltycznej (tzw. ruch robaczkowy)
		Najszerszy odcinek przewodu pokarmowego. Gromadzi, wyjaławia,	Renina (podpuszczka): ścinanie
		miesza i częściowo trawi spożyty pokarm. Wydzielane są enzymy	białka mleka;
M 4}		•soku żołądkowego, woda, sole mineralne, śluz zabezpieczający	pepsynogen (w obecności HC1
		błonę śluzową przed działaniem pepsyny. W żołądku panuje	przechodzący w pepsynę): białka
■N		środowisko kwasowe (pH 2 - 3): wydzielany przez żołądek kwas	—» oligopeptydy;
		solny ma za zadanie uaktywniać enzymy i denaturować białko	(działa także a-amylaza ślinowa,
			przechodząca z jamy ustnej)
		Początkowy (25 - 30 cm) odcinek jelita cienkiego, w którym	Lipaza trzustkowa: tłuszcz —>
		rozpoczyna się intensywny proces trawienny. Uchodzą tu przewody	glicerol + kwasy tłuszczowe;
_o		trzustkowe (zawierające enzymy soku trzustkowego) i wątroby	amylaza trzustkowa: skrobia —>
c/2		(zawierające kwasy żółciowe). Gęsty śluz gruczołów dwunastnicy	maltoza; maltaza: maltoza —>
C 3		chroni jej ścianę przed silnie zakwaszoną treścią żołądkową, a	glukoza; trypsynogen i chy-
£ Q		wydzielany wodorowęglan sodu zobojętnia treść pokarmową przed	motrypsynogen (z których
		przesunięciem jej do jelita cienkiego	powstaje trypsyna i chymotryp-
			syna): białka —> oligopeptydy
		Silnie wydłużony (3 - 5 m) odcinek przewodu pokarmowego o bar-	Lipaza: tłuszcz —» glicerol +
		dzo rozbudowanej powierzchni: błona śluzowa tworzy fałdy pokryte	kwasy tłuszczowe; nukleazy:
_4)		licznymi kosmkami i mikrokosmkami, przez które następuje wchła-	kwasy nukleinowe —» zasady
C		nianie.	purynowe i pirymidynowe;
"o		Pokarm częściowo już nadtrawiony ulega ostatecznemu rozkładowi	enżyiny glikolityczne: wielocuk-
		przez enzymy soku jelitowego (uwalniane po rozpadzie komórek	ry i dwucukry —> cukry proste;
<l> •—»		nabłonka jelitowego). Srodkowisko prawie obojętne (pH 7 - 8).	karboksypeptydazy i amino-
		Niestrawione resztki fala perystaltyczna przesuwa do jelita grubego	peptydazy: oligopeptydy —>
			aminokwasy
		Odcinek nie pokryty kosmkami, o dość grubej błonie śluzowej.
g		Trawienie w j.g. to skutek dochodzenia tu enzymów jelita cienkiego.
W)		Zachodzi tu także zwrotne wchłanianie: wody, elektrolitów,	_
		witamin, aminokwasów. Do światła jelita usuwane są głównie
►—1		składniki mineralne, metale ciężkie i w dużych ilościach śluz
		Krótki odcinek, w którym nie dające się strawić i wchłonąć resztki
o		pokarmowe są odwadniane i formowane w postaci kału. Kał składa
>>		się w przybliżeniu w 1/3 z celulozy, w 1/4 z bakterii iw 1/10	-
T3 O		z białek. Reszta to śluz, tłuszcze i substancje nieorganiczne