87808 IMG32

ktftry Uwtntiujf' tekst tut drodze niewerbalnej”'- Wspomninlant już o koncepcji karnety narratora, ale |>ojawiaj<) się ter inne etykiety - de twonstrwtor ohr»irótv, narrator dośrodkowy, podstawowy luli prymarny. Komentart wyższej instancji przybiera nie tylko póstać itiheotyr, lecz może sio pojawić w postaci lasohtt środków stricte filmowych, wśród ktOi yeh Stam nymienia cn>ss< utting_s ryttni/owanie przebiegu obrazów ich nakładanie, manipulacje punktem widzenia i inne.

Interesującymi przypadkami są takie kategorie narratorów, które teoretycy określili mianem inwnkującyeh oraz niewiarygodnych. W tym pierwszym wypadku narrator tożsamy z postacią filmową „in-wokuje" serię obrazów ilustrujących czy towarzyszących jej opowiadaniu. Zdarza się jednak, iż przekaz werbalny i obraz przeczą sobie wzajemnie. Bohaterka filmu Darling (1965) Johna Schlesingcra, związana i mężczyzną, który zostawi! dla niej żonę i dzieci, opowiada, że nigdy nie przeszkadzała mu w kontaktach z dawną rodziną. W tym samym czasie widzimy, jak robi swojemu partnerowi histeryczną scenę zazdrości. Ewidentnie interweniuje tu wyższa instancja narracyjna, owa figura „demonstratora obrazów”, który kontroluje opowiadanie bohaterki i pokazuje nam, jak było naprawdę. W powszechnym przekonaniu film może kłamać w warstwie słownej, gdyż mówienie bądź niemów ie-nie prawdy jest sprawą wyboru dokonanego przez postać, ale kamera zawsze mówi prawdę. Przeczy temu jednak wielokrotnie analizowany przypadek „kłamstwa kamery* w filmie Hitchcocka Trema (1950). Kamera, a właściwie przywoływane opowiadaniem Jonathana obrazy, przekazuje nieprawdziwą wersję morderstwa. Ze szczególnym przykładem narratora spotykamy się w filmie Billy’ego Wildera Podwójne ubezpieczenie (1944), w którym bezosobowa instancja odpowiedzialna za całość przekazu dzieli swoje narracyjne kompetencje z postacią należącą do świata przedstawionego. Nie inaczej jest w filmie Alaina Corneau Wszystkie poranki świata (1991), w którym opowieść prowadzi częściowo Marin Marais, jeden z dwu głównych bohaterów filmu, częściowo votce-over należący do trzecioosobowego narratora zapożyczonego w tej roli z powieści Pascala Quignarda.

Kategoria narracji jest najczęściej podejmowana w opracowaniach dotyczących kina. Nic zatem dziwnego, że w jej obrębie rozwinęła się odrębna dyscyplina zwana narratologią, w której obrębie możemy śledzić wielość konceptów i rozwiązań zasługujących na omówienie lub przynajmniej wzmiankę. Nic pozwalają na to jednak ramy niniejszego