88218 pic 11 06 142621

Odpowiedzialność i styl

uznać lęk przed kastracją za szczególnie człowiekowi właściwą odmianę obawy samca przed pożarciem go przez samicę w trakcie spółkowania lub po nim - wyobrażenie podsunięte przez obyczaje godowe modliszek ⁿ, tak daleko sięga symetria zjawisk zachodzących w naturze i w świadomości czy raczej kontynuacja natury przez świadomość.

Folklor i mity' nie pozostają w tyle za indywidualną wyobraźnią, której stanowią potwierdzenie. Istnieje przede wszystkim cała mitologia rozpowszechniona w krajach północnej Azji i północnej Ameryki tycząca kobiet o uzębionej pochwie, które zabijają, odcinając im członek, tych, co ośmielą się spółkować z nimi. Mitologia ta, zbyt złożona, byśmy mieli zaznajamiać się z nią tutaj, wydaje się pozostawać w związku z rytuałami defloracji i praktykami magicznymi, które mają zapewnić obfitość pożywienia. Również i w opowieściach ludowych co krok spotykamy zjawy kobiece pożerające kochanków. Są to najczęściej demoniczne stwory, które pod postacią kobiet wielkiej piękności przyciągają pieszczotami młodzieńców, by żywić się ich ciałem. Do takich należą na przykład teriele u Kabylów, a przede wszystkim empuzy u dawnych Greków.⁷² Em-puzy są to zjawy wysyłane przez Hekate, najbardziej złowrogie z bóstw piekielnych. Ukazują się w południe, w porze składania ofiar zmarłym ⁷³, jedną nogę mają ze spiżu, a drugą z oślich ekskrementów i zjawiają się w bukłakach napełnionych krwią, a co najważniejsze, mogą przyjmować każdą postać.⁷⁴ W Życiu Apoloniusza z Tiany Filostrat opowiada historię młodego filozofa urzeczonego przez kobietę cudownej piękności, z którą ten ma się ożenić, lecz Apoloniusz odsłania, kim ona jest, i przerywa działanie jej czarów. Oto dwa najważniejsze urywki: „Urocza małżonka była jedną z tych empuz, które lud nazywa lamiami lub mormoli-kami. Lubią one bardzo miłość, ale jeszcze bardziej lu-

bią mięso ludzkie. Zwabiają rozkoszą tych, których chcą pożreć.” I trochę dalej: „Zjawa przyznała wreszcie, że jest empuzą, że chciała nasycić Menippa rozkoszą, by go później pożreć, i że miała zwyczaj żywić się pięknymi młodzieńcami, ponieważ mają krew bardzo świeżą.”⁷⁵ Związek z obyczajami modliszek jest tak wyraźny, że znalazł nawet odbicie w klasyfikacji tych owadów: słowo „empuza” dziś jeszcze oznacza rodzaj sza-rańczaków tak bliski modliszek, że profan na próżno szukałby zasady rozróżnienia. Więcej, czasami demoniczny stwór płci żeńskiej pochłania kochanka przez pochwę, jak to wynika z następującej baśni eskimoskiej, z którą Holm zetknął się w 1884 r. we wschodniej Grenlandii. Pewien stary kawaler nie używał swego kajaka i ten cały pozieleniał. Dalej we fiordzie mieszkał człowiek, który miał bardzo piękną córkę. Któregoś ranka, kiedy pozostali mieszkańcy igloo spali jeszcze, stary kawaler wstał. Obmył głowę i ciało, oczyścił kajak z zielonych porostów i udał się w stronę domostwa człowieka, który miał bardzo piękną córkę. Gdy się zbliżał, ludzie powiedzieli do niego: „Wysiądź tu!” A potem rzekli mu: „Wejdź!” Dziewczyna siedziała w kącie igloo. Widząc ją tak piękną, poczuł wielkie ciepło i osłabł z miłości. Gdy Nukarpiartekak zdjął i powiesił swój anorak, zobaczył, że piękna dziewczyna uśmiecha się do niego i wtedy omdlał. Gdy odzyskał zmysły i spojrzał znów, zobaczył, że nie przestała się do niego uśmiechać. Poczuł tak wielką miłość, że znowu zemdlał. Za każdym razem, gdy przychodził do siebie po utracie przytomności, przysuwał się trochę do pięknej dziewczyny. Gdy inni pokładli się spać, Nukarpiartekak zobaczył, że dziewczyna przygotowuje posłanie dla niego i dla siebie i widząc to zemdlał, i głowa jego uderzyła głośno o podwyższenie, na którym się śpi. Gdy odzyskał zmysły, wciąż odczuwając gwałtowną miłość obró-stronę podwyższenia, lecz dotknąwszy go upadł