89815 SA400025

DAWNE WOJSKO POLSKIE OD PIASTÓW DO JAGIELLONÓW

portowych związanych z funkcjonowaniem wojska. W wyniku tego chłopi, chociaż nie wszyscy byli powoływani do wojska, stanowili w nim jednak znaczny procent i wkład ich w obronę kraju przed nieprzyjacielem był na pewno nie mniejszy niż rycerstwa.

Obowiązki wojskowe mieszczan

Trzecią grupą społeczną, która przyczyniała się do obrony państwa byli mieszczanie. Właśnie w okresie rozbicia dzielnicowego wiele miast polskich uzyskało samorząd, a ponadto powstało dużo nowych miast stanowiących ośrodki rze-mieślniczo-handlowe dla swoich regionów. Miasto było zawsze łakomym kąskiem dla nieprzy-jaciela-łupieżcy, a nawet i dla band krajowych, których wiele pojawiło się w tym czasie w związku z osłabieniem władzy państwowej. W mieście bowiem na stosunkowo niewielkim obszarze zgromadzone były liczne dobra materialne w postaci dobytku mieszkańców, w tym również towarów przeznaczonych na sprzedaż i surowców służących do ich wyrobu. Nic więc dziwnego, że mieszczanie zawczasu myśleli o swej obronie. Była ona zresztą łatwiejsza niż obrona obszarów rolniczych. Wystarczało zwarty kompleks zabudowań miejskich otoczyć linią umocnień w postaci palisady, wału ziemnego lub muru oraz odpowiednio zorganizować, uzbroić i wyszkolić mieszkańców. Samorządowa organi-

Topory bojowe z XIV w.

zacja bogatszych zwłaszcza miast rozporządzała! dość dużymi funduszami. Wykorzystując to 1 miasta budowały umocnienia, na co otrzymywali ły zezwolenie od książąt oraz ulgi podatkowe,1 ponieważ istnienie warownych miast ułatwiało! obronę kraju przed najazdem. Poszczególnych odcinków umocnień, a zwłaszcza baszt i bram^: miejskich, broniły cechy rzemieślnicze. Stąd pochodziły nazwy baszt i bram. Na przykład w Krakowie była brama szewska, broniona w razie potrzeby przez szewców, brama rzeźnicza - przez rzeźników, a poza tym baszty: bednarzy, siodlarzy, kowali, piekarzy, czapników, grzebienników, karczmarzy, łaziebników, introligatorów, garncarzy, nożowników, blacharzy, rymarzy, murarzy, malarzy i innych, bronione przez odpowiednie cechy. W każdej z nich znajdował się niewielki arsenał broni stanowiącej własność danego cechu.

Obok budowy umocnień wokół własnych; miast i ich obrony w razie najazdu nieprzyjaciela, mieszczanie byli obowiązani do dostarczania na wyprawy wojenne wozów z końmi i woźnicami oraz żywnością. Z mieszczan rekrutowali się również rzemieślnicy specjalizujący się w budowie i obsługiwaniu machin miotających i innych urządzeń oblężniczych, wożonych wraz z wojskiem, lub budowanych na miejscu, podczas oblężenia nieprzyjacielskiego miasta lub grodu. Miasta były również głównymi producentami broni, którą rzemieślnicy sprzedawali rycerstwu i chłopom, obowiązanym do stawania z własnym uzbrojeniem na wyprawę wojenną.

Uzbrojenie

Tak więc wojsko poszczególnych polskich księstw dzielnicowych składało się z rycerskiej jazdy i chłopsko-mieszczańskiej piechoty. Uzbrojenie konnego rycerza uległo w tychi czasach pewnym zmianom. Główną jego broń. stanowił teraz miecz o głowni prostej, ale silnie zwężającej się ku dołowi, co dawało: możność używania go nie tylko do cięcia,] lecz również do pchnięcia. Poza tym rycerz nosił u pasa sztylet służący mu do walki wręcz na bliski dystans, w wypadku gdy utracił miecz, strzaskany lub wytrącony w walce. Drugą obok miecza zasadniczą broń rycerza stanowiła kopia, a więc broń drzewcowa, skła-

24