89900 Rozdział 8 strona 4 205

204 Zbiór zadań z mikroekonomii

Monopol na rynku pracy występuje po stronie podaży pracy; mamy z nim do czynienia wówczas, jeżeli na danym rynku wszyscy pracownicy działają wspólnie (najczęściej poprzez jeden związek zawodowy).

Monopol bilateralny na rynku pracy oznacza sytuację, gdy po stronie podaży rynek pracy jest zmonopolizowany (np. przez jeden związek zawodowy), po stronie zaś popytu jednocześnie mamy do czynienia z monopsonem, czyli pracodawcą występującym w pozycji wyłączności lub dominacji na tym rynku.

Równowaga na rynku pracy to stan, w którym rozmiary popytu na pracę i podaży pracy są sobie równe.

Bezrobocie dobrowolne - mianem tym określa się sytuację na rynku pracy, w której ludzie świadomie i celowo nie podejmują się pracy, np. z uwagi na zbyt niski poziom płacy, czy też rozbieżność pomiędzy posiadanymi kwalifikacjami a rodzajem oferowanej pracy.

Bezrobocie przymusowe - sytuacja, w której ludzie są gotowi pracować za obowiązującą na rynku stawkę płacy, ale nie mogą znaleźć zatrudnienia.

Krańcowy koszt czynnika wytwórczego to koszt zatrudnienia jego dodatkowej jednostki; wysokość tego kosztu określa zmiana poziomu kosztów całkowitych ponoszonych przez przedsiębiorstwo, wywołana zwiększeniem nakładów określonego czynnika wytwórczego o kolejną jednostkę (ceteris paribuś).

Krańcowy produkt czynnika wytwórczego to zmiana produktu całkowitego, jaka nastąpiła - przy danych nakładach pozostałych środków produkcji -w wyniku zaangażowania w procesie produkcji dodatkowej jednostki tego czynnika.

Wartość krańcowego produktu czynnika wytwórczego oblicza się mnożąc wyrażony w jednostkach fizycznych krańcowy produkt czynnika wytwórczego przez cenę tego produktu.

Krańcowy przychód z czynnika wytwórczego określa zmiana przychodu (utargu) całkowitego przedsiębiorstwa, jaka nastąpiła w związku ze sprzedażą krańcowego produktu danego czynnika wytwórczego. W warunkach konku-

i rencji doskonałej jest on tożsamy z wartością krańcowego produktu tego czynnika, gdyż jedynie w tej strukturze rynku utarg krańcowy przedsiębiorstwa ze sprzedaży każdego wytworzonego produktu jest równy utargowi przeciętnemu, czyli cenie tego produktu.

Pytania systematyzujące wiedzę i problemy do przemyślenia

1.    Co to jest płaca nominalna, realna i minimalna?

2.    Jakie czynniki określają popyt na pracę, a jakie kształtują podaż pracy?

3.    Omów efekt substytucyjny i dochodowy w aspekcie czasu wolnego pracownika w przypadku wzrostu i spadku poziomu stawki płacy.

4.    Co to znaczy, że popyt na czynniki wytwórcze jest popytem pochodnym?

5.    Przedstaw graficznie oraz omów równowagę na doskonale konkurencyjnym rynku pracy.

6.    Jaki jest warunek zatrudnienia dodatkowych pracowników przez firmę dążącą do maksymalizacji zysku w warunkach konkurencji doskonałej i monop-sonu?

7.    W jaki sposób kształtują się płace i wielkość zatrudnienia w przypadku monopolu bilateralnego?

8.    Jakie są ekonomiczne skutki istnienia związków zawodowych na rynku pracy?

9.    Omów znane ci systemy płac. Wskaż różnice występujące pomiędzy nimi.

10.    Jakie są obiektywne przyczyny zróżnicowania płac pracowników zatrudnionych w różnych .zawodach?

11.    Wyjaśnij przyczyny utajonej dyskryminacji płacowej kobiet.

12.    Jakie źródła mają różnice poziomów płac realnych pomiędzy poszczególnymi krajami?

Pojęcia i określenia

Wymienione niżej kategorie ekonomiczne, oznaczone literami, przyporządkuj odpowiednim hasłom, oznaczonym cyframi:

a)    płaca,

b)    lynek pracy,

c)    zasobowe korzystanie z czynników wytwórczych,

d)    monopson na rynku pracy,