9428
7801 djvu

158 N. CYBULSKI

specyalizowanych części, któreby do takiego przewodzenia działania podniety służyły; tu zmiana, którą wywołał wpływ czynnika zewnętrznego, udziela się od cząsteczki do cząsteczki i może rozchodzić się w rozmaitych kierunkach, gdy tymczasem u zwierząt wyższych spotykamy specyalny narząd, który służy wyłącznie do przenoszenia wpływów świata zewnętrznego z powierzchni zwierzęcia do innych części ciała. Narządem tym jest układ nerwowy. W naj-ogólniejszem więc znaczeniu słowa układ nerwowy jest narządem, który łączy czuciowe powierzchnie obwodowe i wewnętrzne: skórę, błonę śluzową, narządy zmysłowe i t. p. z mięśniami, albo innymi narządami ustroju.

Czynność układu nerwowego nie ogranicza się jednak do tej roli wyłącznie. Mówiąc o niższych jednokomórkowych zwierzętach zauważyliśmy, że prócz odczuwania działania czynników zewnętrznych czyli podniet, niekiedy możemy w nich spostrzegać zmiany, które nie zostają w widocznym, bezpośrednim związku z tymi wpływami. Zjawiska takie nazwaliśmy zjawiskami automatyczne m i. Ten automatyzm t. j. pewna samodzielność i jakby niezależność czynności, które zwierzę wykonywa od wpływów otaczających, staje się tern wybitniejszym, im wyżej się podnosimy po szczeblach drabiny zwierzęcej i dochodzi do swego szczytu u zwierząt najwyższych i człowieka. Podstawą wszystkich tych czynności automatycznych jest także układ nerwowy, mianowicie ta część układu nerwowego, którą nazywamy mózgiem. Występując coraz wybitniej u zwierząt wyższych, ziawiska tej kategoryi przybieraią coraz bardziej odrębny i samodzielny charakter i przedstawiają 030-bną kategoryę t. z. zjawisk psychicznych, które wchodzą w zakres badania innej dziedziny wiedzy, mianowicie psychologii. Nie ulega jednak wątpliwości, że wszystkie te zjawiska, mimo swej odrębności zostają w związku ze sprawami materyalnemi, które w tych lub innych częściach układu nerwowego zachodzą i z tego względu muszą być przedmiotem badań fizyologów. Charakterystyczną. cechą przeważnej części tych zjawisk jest świadomość.

Lecz wróćmy do przytoczonego wyżej doświadczenia z żabą i rozważmy, jakie waruki są konieczne, ażeby działanie czjmnika zewnętrznego było w stanie wywołać jakieś zmiany w częściach ustroju wewnętrznych: w mięśniach, gruczołach i t. p. Bardzo proste doświadczenia przekonywają nas, że ażeby przez ucisk jednej łapki wywołać cz\nność innych narządów w ustroju, warunkiem