IMG32 (2)

. \Vo\v i odmioimóść kultmwśą \Violoi\"Uvm'vC nw/iw traktować jako tleniem %,_ri s?\vh i-sV» ominie oktv'lau\vh mwwcm wiclokulturowości |Du\al i in 20l),¹| /.iMosowamc pi -o*Inuw ioinvh pówyźcj zasad kmaltujf praktykę nmkcjnnow_ln(

schematów nieudanych lei elementom są

•    Profile aplikacyjne IWW oe.ekiwać, «bv jitklkolwick schemat metadanych s|iclm_fl| pmizeby fimkcimtolne \w wszystkich aplikacjach. Istotne macacnie ma jednak .Mcii,, wanic NMmt.iry.Kii iwwią/ań. Ułatwiają to profile aplikacyjne: rcslauy elementy metadanych, pochod/ącwh i różnych schematów i tww/ącyon łtjc/ttio nmw ncIicih_;1| im.Had.myvh, »xłpowiedm do lokalnych |'otr.\h Jcdnoc/eśnic /upewniono jest współ, drałanic pomiędzy ogólnymi i lokalnymi schematami Jest to pnikiywiin realizacja /«. >,tdy mmlnłowwsci i rozszerzalności.

•    Symaktyk.i i semantyka Syntaktyka dotyczy fonny metadanych. natomiast semantyk, ich znaczenia Wspólpraeaw zakresie wymiany metadanych wymaga wspdltl/inłanin w obu zakresach Niezbędne jest jak najdnicj idijcc oddzielenie, uniezależnienie scmaniy. ki od syntaktyki. dzięki czemu elementy metadanych, tworzone w różnych okresach, mog.j być wyr.iZ.me w nożnych sehemataeh syniiiktyeznych (IIIMl, XMl lub Rl)|. i ich odmianach!, zgodnie z potrzebami i bez zmiany ich znaczenia. Dzięki znstosowii, niu właściwej. standardowej i ogólnie używanej syntaktyki, takiej jak XMI. powstaje możliwo^* indeksowania metadanych. a więc także ich semantycznego wyszukiwania za pomocą powszechnie stosowanych narzędzi, jakimi są wyszukiwarki internetowe Stosowanie syntaktyki przeznaczonej do wybranych zastosowań, jak ISO 2709, pow«. duje przesunięcie danych do ukrytego Webu.

•    Sposołw łączenia metadanych z opisywanymi obiektami. W tym zakresie wyróżnia się zazwyczaj metadane osadzone, wyodrębnione i tzw. trzeciej strony” (Nahotko 200*1, s 29). Każdy obiekt cyfrowy można opisać w wielu rekordach metadanych, tworzonych do różnych celów i z różnych punktów widzenia (na przykład opisy tworzone przez autora, wydawcę i bibliotekarza).

•    Idcntylikacja i nazewnictwo elementów metadanych. Globalny zasięg przestrzeni nazw Web URI oznacza, żc każdy element danych w schemacie metadanych może być reprezentowany przez globalną nazwę (swoje URI). Zastosowanie niezmiennych identyfikatorów ułatw ia maszynowe przetwarzanie metadanych, jednak może powodować kłopoty przez swoją nienaturalną formę, daleką od języka naturalnego. Identyfikatory oparte na URI są trudne w użyciu dla ludzi, którzy przyzwyczajeni są raczej do nazw w języku naturalnym. W związku z tym wiele systemów stosuje bardziej przyjazne ety kiety, lepiej zrozumiałe i przydatne w danym kontekście językowym, kulturowym lub dyscypliny.

•    Rejestry metadanych. Wraz ze wzrostem liczby schematów metadanych i profili aplikacyjnych. rośnie także znaczenie rejestrów opisujących te zasoby. Oczekuje się. że rejestry metadanych dostarczą narzędzi dla właściwej identyfikacji istniejących schematów i profili aplikacyjnych, pozwalając także na łatwą konwersję metadanych pomiędzy poszczególnymi schematami.

•    Odpowiednia kompletność opisu. Nie zawsze konieczne jest wykorzystywanie wszystkich elementów schematu metadanych; użytkownik powinien być wspomagany w dokonywaniu właściwych wyborów. Szczegółowość opisów metadanych uzależniona jest od polityki i praktyki agend tworzących metadane. a te z kolei wynikają z wymagań funkcjonalnych oferowanych usług i aplikacji.

•    Obowiązkowość opcjonalność elementów. Projektowanie standardów metadanych dla środowiska globalnego wymaga wysokiego poziomu elastyczności. Element niezbędny w jakimś zastosowaniu może w ogóle nie mieć zastosowania w innym. Dlatego tylko niewiele elementów metadanych w schemacie ogólnym powinno mieć status obowiązkowych. Z drogiej strony, w obrębie poszczególnych zastosowań, wymagania co do mc-

108

„danych powinny być mocniej ujadrmlicimt. co powinno (**,<«* _u mI. _vVjjlM Mandaty/.u ji i unilnimi/acjl, na przykład w i,n,_nu. _ph,ą|, _lp)|kjJ , lamenty metadanych formalin i fzac/nwt Podobnie jak w prryMdku ow anta zbiorów, również w zakmie metadanych uplmwyi li wyrtomt nloiiiy opisu formalnego (na przykład autor, dna uwrorwu, wersja) ori ,„,I pr/yklitll słowa kim/owe. »pn treict. ahatrakt) Nowym /jawukirmJe,i ,1^,!, _(/Htl elementów, uznawanych tradycyjnie za formalne, do wytruktwania lakun elementem jest na przykład tytuł d/tela luh «em Każdy polski, ale chyba niewyłącznie, bibliotekarz dyną; n metadanych _tdwóeh standardach opisu dokumentów, w tym elcktromc/nych. fomucw MAR(,

| lublin (ore"¹. Obu standardy pumy 'lane były jako swoje prmiw im,!*,, _|ltllll"₍ mdzenia ich złożoności (Witten, Hainbridge 2001, t 255) MARC jest fomiatmi \J, l_/(, bogatym, pozwalającym na pełen opis każdego rodzaju dokumentu, rarbudowanym I _sk(iip\llntnie zarządzanym, tworzonym przez bibliotekarzy i kitalogrrów iui#yh/j) Klasy od dziesiątek lat. Powszechnie stosuje się go w zintegrowanych systemach hblm. _ieC/ńycli. Jego używanie wymaga przygotowania teoretycznego i wieloletniej prakiyii Duhlm (‘ore jest standardem, który w zamierzeniu niiiil umożliwić tworzenie mmimal-_nego zestawu danych, dotyczących obiektów internetowych przez osoby częuo przypadkowe, które w żaden sposób nie były szkolone w tym zakresie; mogły one być ni pr/yklad ,-tutorami stron Web¹'¹, chcącymi zwiększyć ich dostępność 1 indektowilność przez wys/u-kjw arki. Oba te schematy są interesujące me tylko z powodu ich powszechnego obetnie stosowania, ale także ze względu nu leżące u ich podsiiwy bardzo różne punkty widzę-_nja na rolę opracowania dokumentów. Wkrótce po rozpowszechnieniu się Duhlm Con okazało się zresztą, żc z biegiem czasu oba standardy upodabniają się do siebie MAIK przystosow ano do opisu dokumentów elektronicznych, w tym sieciowych, 1 Dublin Cozc /-ostał tak znacznie rozbudowany, żc do korzystania z pełnej jego wersji potrzebne stnje się pewne przygotowanie i doświadczenie.

Tworzenie rekordu MARC dla określonego dokumentu jęst żmudnym zajęciem, uli warowanym szczegółowymi przepisami katalogowania, mc będącymi częścią fonrnm W krajach anglosaskich przepisami tymi są AAf R‘^;. w Polsce stosowani jest ISIII) kodowanie danych w formacie MARC za pomocą ISO 2709 utrudnia ich wykor/wa nie przez wyszukiwarki internetowe. W celu zmiany lej sytuacji powstają zasady zapiiu danych MARC w syntaklycc XML. Przykładem jesl MARCXML, schemat utworzony w Libmry of Congrcss dla umożliwienia pracy 1 danymi MARC w środowisku XML Elementy danych MARC są dokładnie odtworzone ss syniaktycc XML, co umożliwia dalsze transformacje, na przykład w kierunku konwersji do DC lub realizację procesów, takich jak walidacja"’. Schemat zachowuje semantykę formatu MARC; pola są (niklowane jak elementy, których atrybutami są etykiety i wskaźniki, a podpola jak podcienieni) z etykietą podpola w roli atrybutu.

" Pełna nazwa: Dublin Coiv Mela Jula Element Set,

^M Dublin (orc stawiany był w ten sposób niejako w opozycji Jo formatów typu MARC, klórr wito ^ a trudne w implementacji i mc przeznaczone Jli przypadkowego użytkowniku Podobny ipoiob mytłcmi lept-/entuji) różnego rodzaju narzędzia stosowane w tzw. Webie 2.0, ni przykład IoIUmiic, które m unikturami uwzględniającymi możliwości zupełnie nieprzygotowanego użytkownika, wykor/ysUijuKwm iz* wlelptię zbiorowi), c/yli „mądroiC tłumów'*.

Od końca 2009 r. AACR miało |yó zastępowane przez UDA (Rcsourec IKnptwn md http w ww rdaonlinc.org/), przepisy katulogowonia dostosowane do potrzeb biblioteki cyfrowej, Mają one bu oparte na modelach FRBR i FRAR: przepisy tworzenia opisów mają zostać oddzielone od zasad ich wywieli* nia (prezentacji), a ich budowa będzie hierarchiczna, od ogólnych zasad do szczegółowych przepisów (Kiorga ani, Kartus 2006).

Walidacja metadanych służy badaniu poprawności opisu.

IW