IMG54

mm Molowej i na pilili tekstu, co ułatwia ich percepcję (Lawm Bollazfy Gila mi Co więcej, forma ich prezentacji jest /mycą ujednolicona spostrzeżenia dotyczą cytowali bibliograficznych, umieszczanych zwykłem końcu ich. siu. Wiele serwisów (ik stosuje hctnyslyki, służce do wykrywania łych ipodobnych jednostek, Metody te można podzielić na:

• wykorzystującepreprogramowane heuryslyki; po wstępnym oprogramowaniu henry, styki, do doskonalenia powstałych schematów wykorzystywana jesl ludzka inteligencją co pozwala na uwzględnienie mtków, występujących w języku naturalnym:

-gromadzące konwencje tekstu na podstawie ręcznie etykietowanych danych ćwiczch. nych; systemy te zawierają zdefiniowaną strukturę, która może być adaptowana do bi(. żąco napotykanych wzorców tekstowych z uwzględnieniem parametrów oceny zgodnych z etykietowanymi dokumentami ćwiczebnymi;

- potrafiące samodzielnie podejmować działania adaptacyjne, wykorzystując dane nie. etykietowane; raz wprowadzone techniki autoadaptacyjne mogą funkcjonować autono. miernie dla dużej liezby nieetykietowanych dokumentów.

• Wielu metadanych dostarczają analizy bibliometiyczne cytowań lub współautorką Analizy odnośników służą do określania poziomu wpływu (na wzór IF) i jakości doku.

mentu. Poziom połączeń pomiędzy dokumentami świadczy też o relacjach między nimi]

w tym o podobieństwie zakresów.

♦ Dokument) mogą być analizowane lingwistycznie. Na przykład odszukiwane mogą być wyrażenia t)pu „stwierdzono, żewskazujące na znaczenie dalszej części zdania.

Analizy takie wymagają zarówno znajomości języka dokumentu, jak również dziedziny wiedz). Najczęściej służą wyróżnianiu słów kluczowych i związków między cytowa-pi, Do tej grupy zaliczyć można też probabilistyczne metody badania struktur gramatycznych [Min, Muller 2008, s. 31j.

Struktura dokumentu może być łatwo wyrażona i wykorzystana, jeśli mamy do czynie• nia z dobrze zdefiniowani) i silnie kontrolowani) grupą dokumentów. Dokumenty naukowe szczęśliwie należ;) do takiej grupy, W praktyce jednak kolekcje dokumentów zawierają zazwyczaj obiekty wyjątkowe (z punktu widzenia struktury); różnice te, mało istotne dla człowieka, dla heurystyk służących pobieraniu metadanych mogą być mylące,

Technologia cyfrowa spowodowała duży wzrost dostępności narzędzi organizacji i reprezentacji wiedzy (SOW - zob. p. 3.7), takich jak ontologie, tezaurusy, listy autorytarne i inne. Wynikiem ich stosowania jest min. tworzenie rejestrów metadanych [Nahotko 2004, $. 116], służących udostępnianiu SOW oraz schematów metadanych. Stanowią one kolejne źródło zasobów do automatycznego tworzenia metadanych. Nazwy wyróżnione w dokumencie porównywane są z zawartością list autorytarnych, takich jak na przykład Library of Congress Authority File. Stosowane są także metody łączące wykorzystanie technik przetwarzania języka naturalnego oraz słowników dziedzinowych [Greenberg,

Spurgin, Crystaf 2005, s. 4].

Jak twierdzą James Anderson i Jose Perez-Carballo, automatyczne indeksowanie dokumentów funkcjonuje już obecnie całkiem sprawnie i nic gorzej niż indeksowanie wykonywane przez człowieka, chociaż odmiennie [Anderson, Perez-Carballo 2001, s. 236].

4.3. Wyszukiwanie informacji

Procesy wyszukiwania informacji mogą być opisywane z różnych punktów widzenia.

Po pierwsze, można system wyszukiwania informacji traktować jako czarną skrzynkę, ocenianą według poziomu zaspokajania potrzeb użytkowników. W tym przypadku często przyjmuje się, że poszukiwanie informacji jest spowodowane koniecznością osiągnięcia celu przez wyszukującego [Wilson 2000, s. 49]. Można ten kierunek określić jako huma-

₎^^,e‘^0lli)n cekiny belmlor) Po drugie, możni skupić »ię na proceuch reili-Clić |^y|n.\vni|ir/ systemu, prowadzących do przedstawienia wyników wyszukiwaniu |j^j nu /^pytanie Jest to tradycyjna teoria wyi/ukiwania /orientowana na iy»* W <^,l*l^Hl'^V/^lCr/;i(ili>m wtrwuil) [Cisek 2007], Oczywiście oba punkty widzenia inusz.) hyc _(C,„y (w® . _w i_nnym przypadku użytkownicy i systemy pozostawaliby obok siebie, bez JjJgP L/yiywny efekt w postaci pcriyncntnych wyników wyi/ukiwania

nccpcję poszukiwania informacji, koncentrując i) <nę im użytkowniku, /winą . 1weliny, lub iiifnriiitilltni bclnnwr (nioiowanejest równie} okre-

r

ty¹'

^1,11 . widzeniu zachowań użytkowników wyszukiwanie informacji może być po-t P^llI _{(ł!1 l7}|_Ciy kategorie: pasywna uwago, pasywne wyszukiwanie, aktywne wyi/uki-dzioj⁰¹? V_yszukiwanie ciągłe. Uwaga pasywna uruchamiana jest podc/as ukich zachowań.

¹1 J„j_c radia czy oglądanie telewizji Możliwe jest przyswajanie informacji nawet, jak^s. . _l0 proces nicintcncjonalny. Wyszukiwanie pasywne występuje, gdy informacja gdy i^eN j_t,_sj pozyskiwana w trakcie poszukiwania innej informacji lub nawet pode za. rd^c'^v _wanja innych czynności. Wyszukiwanie aktywne, będące najczęściej przcdinm-'^V^ badań, jest intencjonalnym poszukiwaniem informacji. Wyszukiwanie ciągle ma ff. _cC gdy wyszukiwanie aktywne przebiega w pewnych stałych ramach; realizowane _erj₀dycznic, w wyniku czego aktualizowane są wyniki wyszukiwania i wcześniej

jjijęte zasady.

' potrzeby informacyjne użytkowników i sposoby ich zaspokajania mogą być opisy-_nc w różny sposób, w zależności od przyjętego modelu, Jak pisze Maria Próchnicka, _tego typu modeli wyszukiwania wiedzie od wąskich, odwzorowujących selekcję kjtów z bazy danych, które spełniają założone kryteria wyszukiwawcze (są to modele . ojytmiczne), poprzez rozbudowane, uwzględniające aspekty konsytuacyjnc (modele zadaniowe), po kontekstowe, wskazujące na rolę interakcyjności i widopoziomowości roccsu wyszukiwania informacji (modele kognitywne i konwersacyjne). Modele te różnią się głównie miejscem przyznawanym użytkownikowi w wyszukiwaniu informacji. W modelach algorytmicznych użytkownik uznawany jest za element względnie stabilny i dobrze zdefiniowany z punktu widzenia badania jego potrzeb informacyjnych. W modelach kognitywnych i konwersacyjnych użytkownik jest głównym elementem zmiennym i nieprzewidywalnym, powodującym niedookreśloność procesu wyszukiwania informacji [próchnicka 2004, s. 25-26].

Wyszukiwanie informacji jest procesem powtarzalnym, z którym związane są zachowania aktywne i pasywne oraz komunikacja formalna i nieformalna. Cykl czynności polegających na tworzeniu, wykorzystywaniu i poszukiwaniu informacji może być postrzegany jako kolejne, wzajemnie powiązane etapy lego samego procesu. W trakcie zachowań informacyjnych ludzie „przemieszczają" się pomiędzy tymi etapami, jednocześnie tworząc, poszukując i wykorzystując informacje. Zazwyczaj wykonują wiele zadań związanych z zachowaniami informacyjnymi, z których każde może być realizowane w dowolnym czasie na innym etapie cyklu. W większości modeli procesów informacyjnych cykl inicjowany jest przez „potrzebę informacyjną" użytkownika (Belkin, Oddy, Brooks 1982; Dervin 1999], Samo wyszukiwanie informacji natomiast może być traktowane jako szczególny przypadek zachowań, związanych z rozwiązywaniem problemów {problm-soking belwiour) [Wilson 1999; Liu, Coleman 2004].

Potrzeby informacyjne są zawsze subiektywne, występują wyłącznie w umyśle poszukującego informacji, co utrudnia realizację badań opisanego procesu. „Potrzeba" jest terminem psychologicznym, podobnie jak związane z nim takie terminy, jak motywacje czy wartości. Pojęcie potrzeby jest niejednoznaczne; może być interpretowane jako stan niedoboru, proces motywacyjny lub obiektywnie istniejący warunek realizacji celu [Próchnicka 2004, s. 24]. Potrzeby nie mogą być bezpośrednio obserwowane przez badacza czy bibliotekarza, a tym bardziej przez programy komputerowe. Musimy więc poprzestać na

153