IMG�98

ORZECZNICTWA T o^GLĄpy ORZECZNICTWA

>S

jenie

1.01-2011 r. do

Isce (z tego 71 aije nasze pań-ndywidualnych źTPCz stwierdził w 16 przypad-i/estli"⁴. Wynika ich 1997-2011* ach przeciwko >010 r. Wzrosła •raw (w 2009 r. szeń dotyczyła —15 naruszeń *Cz (prawo do poszanowania i ma charakter oków nasuwa

r_

o czym świadczy i Baczyński v. Polska¹⁹. Wypada je problemu przeludnienia w polskich jednost-[^penitencjarnych dotyczyły dwa pilotażowe wyroki wydane w 2009 r. w sprawach Orchowski v. Polska i Sikorski v. Fólska". W wyrokach tych ETPCz stwierdził* że powództwo o naruszenie dóbr osobistych* wytaczane na podziwie art- 24 kodeksu cywilnego¹¹, nie jest wystarczającym remedium w przypadku osób* które były osadzone w przeludnionych celach w warunkach niezgodnych z art. 3 Konwencji, bo ma ono charakter kompensacyjny i jest efektywne tylko « przypadku takich osób, których naruszenie już nie dotyczy. Europejski Trybunał Praw Człowieka wezwał Polskę do skon-ia-efektywnego systemu* który umożliwiałby wno-przcz osadzonych znajdujących się w takiej sytuacji, naruszenie jest in sta tu ttasćenffi, a kierowanych do władz nadzorujących zaldady karncT*areszty'śledcze, w szczególności do sędziego penitencjarnego i władz administracyjnych, które mogłyby zareagować szybciej niż sądy i nakazać przekazanie osadzonego do jednostki penitencjarnej o warunkach odpowiadających Konwencji¹¹. Należy też przypomnieć, żc 1S.10.2O11 r. Sąd Najwyższy (dalej jako SN) wydal uchwałę¹⁴, w której stwierdził, iż „umieszczenie osoby pozbawionej wolności w cdi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 5 nr może stanowić wystarczającą przesłankę stwierdzenia

Maruszenie zakazu tortur oraz nieludzkiego ²' ^poniżającego traktowania związane ^H _z pozbawieniem wolności

rniDfahiMTTCJanfii

iach, przyjmując, caiz^ca uzyskała r był słaby. Osta-rokuracor oskar-liechanie ścięcia •a wionę korzeni. 09 z., bo ścięcie inspektor. Cale -akcie 4-krotnie owania, raz zaś , że, biorącpod •e błędy popeł* redura zastoso-o domniema* sędnika miała a dotyczącego

e doszło do itara* a wic Chsmyshu chociaż w po*ę orzeczenie sylo im, każdorazowo erminie oścprsr

10    fjwk ETPCz. x 26.07.2011 r. w sprawie Musialek i Baczyński k Boiska, skup ar 32798/02.

11    Wyroki ETPCz: z 22.10.2009 r w sprawie Krzysztof Orchowski ti Boiska, kapa 17H5AM) >22.102009 r. w sprawie Norbert Sikorski k Boiska, ibrganr 17S99/0S.

12    Usuwas23.04.1964 r. -Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, po*. 93 ze zm.), <ł*kjjakokx.

U Zofe. J 136 wyroku ETPCz w sprawie Orchowski u Polska: „Trybunał Pańłtwo do stworzenia skutecznego systemu (rozpatrywania) *k**l do władz nadzorujących jednostki penitencjarne, w szczegółnolci do sędziego penitencjarnego i administracji tych jednostek, który pozwoliłby na reagowanie szybsze niz w przypadku sądów i nakazywanie, w stosownych przypadkach, przekazania osadzonego do (jednostek) odpowiadających warunkom wynikającym z Konwencji* (dum. - M G.).

14 Uchwala składu 7 sędziów SN z 18.10.2011 r. (111 CZP 25/11), por. http://www.sa.pl/orzecznictwo/uzasadnicnia/ic/lII-CZP-0025_l l.pdf. Zob. w szczególnolci s. 9-11 uzasadnienia powyższej uchwsły SN, w których SN odwołuje się szeroko do orzecznictwa ETPCz dotyczącego analuo-waaq problematyki i stwierdza mJn., że „współcześnie można mówić o kształtowaniu w orzecznictwie krajowym jednolitego modelu ochrony godoofci osób pozbawionych wolności, zgodnego z orzecznictwem europejskim. Sprzyja temu fakt, że Konstytucja RP oraz akty prawa międzynarodowego zawierają tożsame regulacje, ustanawiając zakaz tortur oraz nieludzkiego i poniżającego traktowania i karania oraz deklarując humanitarne traktowanie każdej osoby pozbawionej wolności" (a. 11). Należy odnotować z uznaniem stanowisko SN, dobrze dekodujące standard konwencyjny i irjanąirr się w regułę dialogu orzeczniczego. Należy tu także wspomnieć o wcześniejszym wyroku SN z 17.03.2010 r. (II CSK 486/09), LEX nr 599534, do którego nawiązał SN w powołanej wyżej uchwale -zob. zwłaszcza ł 6 uzasadnienia uchwały SN z 18.10.2011 r. (01 CZP 25/11), od którego wydania ETPCz przyjął niedopuszczalność skarg dotyczących przeludnienia w zakładach karnych, jeśli skarżący nie dochodził roszczę* z mułu naruszenia dóbr osobistych w postępowaniu krajowym, na podstawie art. 24 i art. 448 k.c. (por. np. decyzja ETPCz z 12.10.2010 r. w sprawie Utah v. Polska, skarga nr 52070/08). Obecnie skargi w takich przypadkach są uznawane za oczywiście niedopuszczalne.

naruszenia jej dóbr osobistych. Odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 44S k.c. za krzywdę wyrządzoną tym naruszeniem nie zależy od winy".

Trybunał stras buraki stwierdził także naruszenie art. ) Konwencji w sprawie Kupczak v. Polska*¹, w której okolic/ności przedstawione w motywach wyroku jawią się piko szokujące. W 1^98 r. skarżący miał wypadek i w jego wyniku sfał się inwalidą — miał na stale zamontowaną pompę morfinową i przyjmował morfinę z uwagi na silne bóle. W 2006 r. został aresztowany. W krakowskim areszcie, zamiast morfiny, podawano mu chlorek sodu. Sąd aresztując podejrzanego, wskazał, że jeżeli będzie leczony przeciwbólowa, to może odbywać areszt. Skarżący wielokrotnie starał się o uchylenie aresztu i oponował przeciwko przedłużaniu stosowania tego środka - bezskutecznie. Sądy albo nie analizowały szczegółowo tej kwestii, albo wskazywały, że przecież skarżący ma pompę morfinową, przy czym ich uwadze niestety umykało to, iż pompa nie działała, bo zamiast morfiny była w niej sól. Dopiero w maju 2009 r. areszt uchylono. Europejski Trybunał Praw Człowieka analizując skargę i odwołując ~uę do wcześ-niejszcgo-oizccznictwa¹*, stwierdził, że tolerując to, iz pompa morfinowa skarżącego nic działała przez 2*5 roku, biorąc pod uwagę szczególny stan zdrowia skarżącego i jego chroniczny ból, władze krajowe naruszyły obowiązek zapewnienia skutecznego leczenia osadzonego i dopuściły do tego, że został on poddany nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu z naruszeniem art. 3 EKPCz'⁷. Analizując ten wyrok, można dojść właściwie do jednego tylko wniosku — doszło do uchybienia obowiązkowi nadzoru nad wykonywaniem tymczasowego aresztowania¹¹, a właściwa reakcja wobec tak drastycznego przypadku naruszenia Konwencji powinna oscylować wokół art. 109 $ 1 pkt 5 ustawy z 27.07.2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych¹*. Trudno byłoby zaakceptować inne następstwa w tej sprawie, jeśli oczywiście orzeczenie ETPCz stanie się ostateczne".

Nieco mniej drastyczne okoliczności²¹ opisał ETPCz w motywach wyroku w sprawie Karboumiczek u. Polska²¹,

15    Wyrok ETPCz z 25.01.2011 r. w sprawie Kupczak v. Boiska, skarga nr 2627/09.

16    Powołano wyrok ETPCz z 20.10.2000 r. w sprawie Kudła m. Boiska, skarga nr 30210/96. W wyroku tym ETPCz dostrzegając naruszenie art. 5 ost. 3, art. 6 ust. lian. 13 Konwencji, stwierdził n.m., że skarżący pozfea-wiony byt środka ochrony prawnej, dostępnego w prawie polskim, za pomocą którego mógłby wyegzekwować swoje prawo do rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie ($ 160 wyroku ETPCz w sprawie Kudła k Bobka). Następstwem tego przełomowego wyroku było uchwalenie ustawy z 17.06.2004 r. o skardze na naruszę me prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, zm. w: Dz. U. z 2009 r. Nr 61, poz. 498). Zob. też na temat genezy tej ustawy w: A- Fodcicchowska. A. Wilk, Prawo osób pozbawionych wolnołci do opieki zdrowotna) według orzecznictwa ETPCz i /ego skutscznoić w Polsce, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011/12, s. 17.

17    Zob. $ 68 wyroku ETPCz w sprawie Kupczak k Polska.

18    Zob. art. 32 i art. 34 $ 4 ustawy z 6.06.1997 r. — Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557), dalej jako k.k.w.

19    Dz. U. Nr 98, poz. 1070.

20    Rząd polski wniósł o ponowne rozpoznanie sprawy przez Wielką Izbę.

21    Z wyjątkiem relacji skarżącego, zgodnie z którą miał on zostać pobity przez funkcjonariuszy Policji w budynku sądu — okoliczność ta wydaje ssę dość szokująca.

22    Wyrok ETPCz z 27,09.2011 r. w sprawie Karbowniczak k Polska, skarga nr 22339/08.

wynuiJOUM 32 Europejski Pizegląd Sądowy maj 2012