P1100917

18 Halina Waszkielewicz

Za talent i odwagę ceniona przez kolegów po piórze (Kiwm/a, maiaum. u mctKcui

Z racji uczestnictwa w studium Arbuzowa oraz za sprawą popularności swych dramatów zaistniała najpierw w środowisku teatralnym. Trzeba podkreślić, że bardzo zaangażowana w pracę każdego zespołu, nigdy nie wiązała się z żadną grupą tak mocno, by po jakimś czasie nie mogła się z nią rozstać^{1 2}. W takim zachowaniu można dostrzec łatwość uczenia się i współtworzenia środowiska przy jednoczesnej umiejętności wyzwalania się od jego ograniczeń i standardów, innymi słowy, Pietruszewska umie przekraczać granice. Umie je także wyznaczać — obecna od dziesięcioleci w literackim światku ochraniała swoje życie osobiste, broniła integralności swej rodziny, która stanowiła dla niej wartość nadrzędną.

Potwierdzeniem takiej postawy jest konsekwencja, z jaką chroniła swoją prywatność, w taki między innymi sposób, że odmawiała udzielania wywiadów³. W drodze wyjątku decydowała się na rozmowę tylko z niektórymi dziennikarzami zagranicznymi^{4 5}. W tym dążeniu do panowania nad informacją przejawia się zapewne również doświadczenie absolwentki dziennikarstwa wyniesione z pracy w redakcjach gazet w radiu, w telewizji.

„Zjawisko Pietruszewska" wyróżnia się też zafałszowanym wizerunkiem pisarki w czytelniczej świadomości, wynikającym z faktu, że publikacji utworów odmawiano jej długo⁵⁰, a kiedy wreszcie pojawiły się w druku, zostały przyjęte jako oszała-

miająco oryginalny debiut. Mało kto zdawał sobie sprawę, że autorka ma już za sobą lata pracy, i że do literatury nie wkroczył debiutant, lecz twórca w pełni ukształtowany. Warto uzmysłowić sobie, że niektóre utwory czekały na publikację nawet dwadzieścia lat (YpoKu.\ty3biKU - 1973-1983; Cbipan uoea, wiuBcmpena dpyaeu-1973--1988; Tanew deeouna, coeecnib Mupa — 1968-1988; Fpunn - 1969-1988, itd).

Dzisiaj wiele osób zgodnie podkreśla, że efekt publikacji pierwszych utworów Pietruszewskiej przypominał wybuch bomby. We współczesnej literaturze nie było wcześniej nic równie odkrywczego i szokującego {ydap CKcuibnejw no Dicueoii m/cćim/⁶). Po takim „wejściu” wytworzyła się atmosfera oczekiwania na następne „wstrząsające” utwory rzekomego debiutanta. W tej sytuacji pojawił się rozłam pomiędzy realnymi możliwościami pisarskiego rozwoju a oczekiwaniami czytelników. Olga Sławnikowa zauważa, że pisarska kariera Pietruszewskiej została „zadana” poniekąd z zewnątrz {eemeemeenuan meopnecKan cumyaijiw oKcocuiacb CModemipoeana u cnpeoiĄupoeana loene⁷).

Dla ugruntowania pozycji Pietruszewskiej w społecznej świadomości kolejnym ważnym okresem okazała się pieriestrojka. Totalna moda na pisarkę w kraju i zagranicą spowodowała, jak się wyrażają niektórzy — „przegrzanie” jej nazwiska w wyniku jego natarczywego medialnego promowania. I znów odrębną dynamikę wykazywała, z jednej strony, obecność jej nazwiska na teatralnych afiszach, na wydawniczych witrynach, w esejach, omówieniach, artykułach, z drugiej zaś logika i rytm jej twórczego rozwoju.

W okresie pierestrojki swoje przysłowiowe „pięć minut” mieli nie tylko ci nieżyjący już nieraz od dawna pisarze krajowi i emigracyjni, których władza radziecka nie publikowała nigdy lub wybiórczo (Iwan Bunin, Dmitrij Mierieżkowski, Władysław Chodasiewicz, Władimir Nabokov, Andriej Płatonow, Michaił Bułhakow itd.), lecz także pokolenie rówieśników Pietruszewskiej (Siergiej Dowłatow, Władimir Maksimów, Josif Brodski, Andriej Siniawski, Fridrich Gorensztejn).

Maria Czerniak, autorka podręcznika współczesnej literatury rosyjskiej⁸ wyróżnia cztery pokolenia obecne na współczesnej scenie literackiej, każde przynależne do odrębnej dekady. Pierwsze pokolenie reprezentują tzw. nHcarejiH-iiiecmaecjiTHHKH (Andriej Wozniesienski, Wasilij Aksionow, Władimir Wojnowicz, Aleksandr Sołże-nicyn, FaziI Iskander, Bułat Okudżawa, Jewgienij Jewtuszenko, Wiktor Astafjew, Andriej Siniawski). Przedstawiciele kolejnej dekady (lata 70. XX w.) stanowią- według określenia Josifa Brodskiego - „noicojieHHe 0TCTaBUiHx”, a należą doń oprócz Brodskiego - Siergiej Dowłatow, Wiktor Jerofiejew, Andriej Bitów, Władimir Ma-kanin, Wiktoria Tokariewa, Sasza Sokołow, Dmitrij Prigow. Trzecia pokoleniowa

Wypowiedz pisarki Galiny Szczerbakowej: fJempytueecKyio .vo6.vo u 3a maiaum, u 3a uenoeeuec-kyio omuLuy. Ycmpouia naóape, ^^e nonobteaem ceou .uyjb/mpuibubi u coócmuenuopyuuo u3eomoe:ien- I Hbte uiiMfiKu. odHoepeueuHo uumaem pon u noem iuohcoh no-<ppauifV3CKti. (...) Adcoinomubiii MpaK npo-jm u ópa\ianrypcuu u uiancoH — mamę Muocooópaiue mtunocmu Mewi eoacuufaem. Yuuuifa, maiaum. u mann dkugosl Por. wywiad: TannHa IUepoaKDBa: Baoyuim u Cmaiuu. «HoBa* ra3CTa». Ubcthoh BfeinycK ot 26.07.2007. http:/ www.novayagazeta.ru/data/2007/color28/12.html. Dostępne 7.08.2007.

Awersję Pietruszewskiej do stadnych zachowań podkreśla Natalia Iwanowa: JhoÓMuna TJempy-uteocnu mumóa ne npoóueaiacb, me.u daiee e epynne. Por.: H. HBanoBa. DKTI. ePyccKuii Jtcypuai. KaioHKu. Psjkum* 2004. 13 ^espanH. http://www.russ.ru/columns/condition/20040213.html.

²⁵ W autobiograficznej książce pt. JJeeumuu matu pisarska tłumaczy następująco swoją niechęć do udzielania wywiadów: To ecmt eotcemt ma neM-mo dopcatcmub, y meón smo ommaiym. JHosmoMy u u tmmepebKł He dato. Por.: JI. FterpymeBCKajL JJeesunbiu maw. op. ciL, s. 311.

Przy okazji premiery swych sztuk w Sopocie Pietruszewska udzieliła wywiadu opublikowanego w wakacyjnym biuletynie. Por.: L Pietruszewska. ...o Circano i Urodzinach Smimowej. [w:] Biuletyn lata teatralnego. ..Atelier'’. Sopot 1997. Natomiast przy okazji jej pobytu w Krakowie w 1990 roku na festiwalu Sławomira Mrożka wyw iad przeprowadzony z nią zamieścił -Przekrój". Por.: J. Piekarczyk, Handluję.. Cin-zanem . -Przekrój^- 1990. nr 23, s. 15. Por. także: Jl. nerpymeBCKaa. Ich weifi, dafi Mensch Tragig nicht lange ertragt: Em Gesprach mit G. Przen., -Frankfurter Rundschau''. 18. 06. 1994; F. Leetz, Gesprdch mit LjudmUa Petruśevskaja. [w:] L. Petruśevskaja. Unsterbliche Liebe. Erzdhlungen. Berlin 1990. s. 235-249:

S. Margolina. Augenblicke des Gluck (Gesprach mit LjudmUa Petruśevskaja), „Taż” 27.03.1990, s.16.

Jak podaje Michaił Ugarow. kierownik artystyczny Tearp. doc.. Inna Gromowa, która pierwsza wydrukowała sztukę Ludmiły Pietruszewskiej, straciła z tego powodu pracę w wydawnictwie «Co- | BeTCKaa Pocchh». Zob.: A. TepacHMOB, Tomoemecb ecmb uamnbi. wHeaaBHCHMaa ra3eTa» 7.07.2005. http://exlibris.ng.rii/fakty/2005-07-07/2_hats.htmL Dostępne 22.07.2007.

H. AmiueBa, 3eyxu «My». «TeaTp» 1988. .Ns 9, s. 55-64 . Cyt wg: C. EaBHH. OóbiKHoeeHHbie ucmopuu (JltodMiuia TIempyiueecKan) BumuoepatpuuecKuu onepK, Mockbs 1995, s. 16.

O. C/iaBHHKOBa. TlempymeecKOR u nycmoma, [w:J Pyccncw mtmepamypa XX eem e sepKcuie xpu-muKU. XpecmoMamux, Mocjcaa - CaHKT-nerep6ypr 2003, s. 510.

M. HepHBK, CoepeMemicmpycenem mimepamypa, CaHKT-IIeTepSypr - Mockbb 2004.