P1180349

134 Zno« Woćnśak

nocześnie okres zaniku na tym obszarze kultury pomorskiej i grobów HwMiMiyrlL Pojawienie się na początku środkowego okresu lateńskiego zespołów kultury lateńskiej w rejonie Krakowa położyła zapewne kres istnieniu rzadkiego osadnictwa pomorskiego na tym terenie⁰. Jeszcze wcześniej zachodnie peryferie kultury pomorskiej weszły w skład kultury jastnrffcłriej⁵. Na cmentarzysku w Domaniewicach pod Głogowem za* chodziło prawdopodobnie zjawisko ciągłości tradycji grzebalnej. Inwentarze grobowe kultury pomorskiej są tu datowane m- in~ przez fibule ko-wadowickie, wjelkopiekarskie i z ptasią główką *. Z zespołów grupy gu-bćńskiej kultury iastorfskiej znane są zaś zabytki typowe dla wczesnego stadium środkowego okresu lateńskiego ^M. Na cmentarzysku tym wydaje się- że mogła istnieć także dość słabo wydzielająca się faza jeszcze starsza, którą można byłoby prawdopodobnie paralelizować z częścią wczesnego okresu lateńskiego * Przemiana kulturowa w tym rejonie mngta więc nastąpić już w ciągu wczesnego okresu lateńskiego.

vtena( fnanst 2ap.rJci Iranałriilnrji we iranniatcMlnej z Czerska, raj. Ma-anflr aa Wodpaai iJu. V. Kicharenko, op. dt, a 30. tabL 13: IX której ia'HTPir z    zanzbiniacfcą atfe jot jedaak ca&Dem pewny.

~ Por. S. Nosek, Katara grobów ikrzpmkrrprh i pndWnKgaych w Pater Palahtar-aDhotaj, Kraków SM6 i Z il, 79 zl. 1SS n_ tabi. XXV; Z. Woź-uiak. Ondaidao rfirąlir a Patoce, Wrocław 1970, s. IM IM nu tenże, Kr * dfiiMnato sic stref ssadtac w Mołopotoce Tmchodmiej w fazach C ł D

^rvsa latańafeiapo, Sbńa Antąna, t 21: 2974 (1973). s. 47 c.

^m Por. H. Wołągiewiez, Uwagi do zagmómieaia stoaaaków łmlturowpch

Zaeftożda, Materiały Zachodni o-Poer. orskie

r iakktoa

^{Ł 5:} 1999 (19691 ł 121—142: tenże. Obtoczę katarowe usoilalrfirw Pomorza Ze-^ktotaiąpa m próg* ze, fwrj Ifaaera eteboiulogica Joaggko Kost i ze araki M otoiaca, Pomań 29G3. z 291—314: tenże. Katara jmatorfaka aa Pomorza Za-fw:] JfaTrriatg da prahMorfi ziew pot dr tek, część V. ł i Warszawa 1972. Ł 4.3 to. lec że. Der kfffcfcę żadd—pi6fjeicfc der Josiorf-Kelhir ad

wt kr jdagerea

TerMtato zar jio—crack ca Cesichtaurtieałcaltar * Uaianaeiekwigrupge, Zeitorhrift Sr Ardiaolopr.

t: 1999, z 199 nu G. Doaaiikl, .Stadia z dziejów żrodkowepa Nadadrsa * ^ra—* wieku pr.e, Wrocknr 1975, ł 99 n. kac. Z. Wożniak, Archeologia PotoSć. i. 22:    1*77. _Ł 237—255)

** A- Kołodziejski, Bodoaaa cwsa/aixsafca w Poaaatairack. paw. Cła*

• *tad HM—971, Sfraaoidada Arthaologirzne, t- 25: 1973. z 115 n. nrc. 3—t 7 a—C.

* ^t#® tt; «PL ecu ł 127 Ł. nc. 5 a—I. 6 a—Ł

^®9ł aa toa taut jedaofc wśród apdbCkowanjdł 11 uf ei ludów występują ia-któr j ii aaddeu czaa wyalępowsnia przypadał przed fazą Ripdorf,

ryc- To p.

ktary jgzyakftai (por. A. Kołodziejski, op. cft

Poważne trudności interpretacyjne nasuwają się w związku z nieliczną grupą zabytków kultury pomorskiej z rejonu na południe od Wroda^ wia *. Jest to obszar, na który kuftura lateńska nawarstwiła się już na przełamie faz A i B okresu lateńskiego. W chwili obecnej brak jest danych dla rozstrzygnięcia, czy te nieliczne materiały „pomorskie?” są śladem krótkotrwałego i niezbyt intensywnego osadnictwa z okresu przed ekspansją celtycką, czy też są współczesne osadnictwu celtyckiemu, a ich obecność na tym obszarze była wynikiem kontaktów między oboma ludami- Rozstrzygnięcie tej kwestii posiadałoby poważne znaczenie dla studiów nad historią Śląska w tej epoce. Ze względu jednak na ubóstwo wzmiankowanej serii materiałów precyzyjniejsze ustalenie jej chronologii nie posiadałoby jednak istotniejszego waloru dla prób wypracowania kryteriów bardziej ostrych podziałów chronologicznych materiałów omawianie kultury.

Zestawiając wnioski z dokonanego przeglądu danych na temat datowania zamku kultury pomorskiej można sformułować następujące stwierdzenia generalne. Proces zmniejszania się obszarów zajętych przez paszą kulturę zaczął się w ciągu wczesnego okresu lateńskiego, a nasilił się w okresie około przełomu wczesnego i środkowego okresu lateńskiego. Zanik kultury pomorskiej w centralnej strefie jej zasięga, związany z wykrystalizowaniem się kultur przeworskiej i oksywdćej, nastąpił zapewne pod koniec wczesnego lub około przełomu wczesnego i późnego stadium środkowego okresu lateńskiego. Warto podkreślić, źe z punktu widzenia tematyki niniejszego szkicu można wyróżnić najmłodsze stadium kultury pomorskiej i grobów kloszowych, które przypada przypuszczalnie na czas odpowiadający młodszemu stadium wczesnego (LT Bi) i części (?) wczesnego stadium środkowego okresu lateńskiego (LT C,), to jest na III i początek II w. p. n. e. Charakteryzuje się one prawie zupełnym brakiem śladów kontaktów z kulturą lateńską Jest to fakt o tyle zaskakujący, że ze względu na znaczenie elementów lateńskich w kulturze przeworskiej i oksywskiej oczekiwaliśmy nasilenia tych wpływów u schyłku kultury pomorskiej. Dla ustalenia zasobu form tego stadium bardzo istotne znaczenie posiadają materiały z rejonów peryferycznych. z jednej strony ze wschodniego pogranicza, a z drugiej zwłaszcza z cmentarzyska w Domamowicach i sąsiednich obiektów, gdzie występują materiały tylko ze starszego stadium młodszej fazy kultury pomorskiej i grobów kloszowych.

" Por. T. Malinowski, Obrządek poprzebocsy l%dmotei Jcsfcarjr pomor-dciej, Wrocław 1909, ł 177 n. i mapy; S. Psida, Ze stadiów mad kmitmrą ■uMModniopoanoraką mm Doisysu Sapka, Archeologia Pohla, t 13: W79, i. 1«9 i mapy.