Następnym obiektem kultu cesarskiego na Zachodzie stała się Ara Ubiontn nad Renem, założona w okresie dążeń cesarskich do podboju Germanii. Wyroiła sb niej pdinięj Colonia Claudia Ara Agrippinensis (sa rządów Klaudiusza { Ajtryp-piny Młodsząj). Po klęsce w Lesie Teutoburskim Ołtarz Ubiów nabrał jut tytko znaczenia lokalnego (pierwotnie miał on być ośrodkiem religijnym, fo»paląjącym nową prowincję Germanię).
Kult cesarski w prowincjach, swoiste fbrmy czci oddawane samemu Augustowi w Rzymie, wyeksponowanie kultu bogow opiekuńczych rodu julijski ago -wszystkie te elementy tworzyły „religię lojalności*, mąjącą stać się walnym spoiwem (deołagicsnyni sroorganiaowanego Imperium Romanum. Ukoronowaniem polityki religijnej Augusta stała się jego pośmiertna apoteoza. W czasie urooty-stego pogrzebu Augusta miał się ku niebu unieść orzeł. Senator Numeritun Attykns (jak niegdyś Jułmsz Prokulus po totiau Romulusa) złożył uroczyetą przy sięgę, że widział ,watobowsi manie* Augusta. Przysięga senatorska była odtąd warunkiem apoteozy cesarskim. 17 września 14 r. n.e. sonat usnął Augusta as boga w postaci dumts Augustus. Lizną Druzyila została jego kapłanką (/lomtt-co), German i k zaś-jhms <£ica Azfssft. Powołano spośród elity stanu amatorskiego 21 członków Sedelss Aagosśalse. których zadaniem było nadzorowania kultu nowego boga. ITWeeewinnn także igrzyska na jego cześć - iwdi Aągestsks. Tzk więc twórca piywypata iłnrwkzl ssę pełnego triumftł po śmierci.
August pmpągrwsł sarnke bsażo iwsiathntgo pokoju, ftac Augusto, który miał być dobrodziejstwem nie tyko dła samego Rzymu i Italii, lecz fakir dla wszystkich prawiący Wyr siew tych tendencji był słynny Ołtarz Pokąju (Am Poazł, zbudowsąy w EąnnntWa Marsowym. Propaganda mówiąca o odrodzeniu religijnym, warirjśraa iwwęo wieku i roli Augusta, wybawiciela z okresu zamętu i eęa dwasytk, rnslstłii we odbicie w literaturze. W dziele szerzenia tych idei i popierania twórców, którzy byli im bliscy, szczególną pomoc okazał Angoatnwi ekwilw Oipur Cyimuss Mecenas, którego nazwisko stało się dła potomności ntaeśWainsa pswtrklrwów Bteratnry i sztuki.
Najbliżej zwiąlawy z iAiiwingią .wieku Augusta* był słynny poeta rzymski Publiusz Wergiliusz Maro <70-19 r. p.n.eA Urodził się on w północną} Italii, w Mantui, gdzie posiadał średniej wielkości majątek ziemski. Wycierpiał wiele w burzliwym ntatric wojen domowych, jego majątek skonfiskowano na mocy rozporządzenia tricanwirów. Pesymistyczne nastawienie Wergiliusza do rzeezy-wistośd rzymskiej tego ekresu rnóedo wyraz w jego Bukolikach, wzorowanych w pewnym stopnia na słrśankarfc Teohryta- Okres pryncypatu, pokĄj i wytchnie-nie po łatach wojen domowych, osobista stabilizacja materialna Wergiliusza, który uzyskał nową posiadłość ziemską od kśecenasa — wszystkie te czynniki wpłynęły na szczere pojednanie posty z nowym ustrojem i Wergiliuaz słał »ię nawet jego gorącym piewcą W Georgikach wyrażał mocne przywiązanie do ziemi ąjczyrstej i piękna przyrody italskiej, umiłowanie do pracy na roli, którą motłU się było wreszcie spokojnie zajmować.
Największym osiągnięciem poetyckim Wergiliuaza stała się Eneida, wielka •pop** cpisąjąćn losy wygnanego s Teol Eneasza, praprzodka Rzymian 1 rodu
Juli umów. Postać Eneasza, pojętego jako wzór .pobożnego Rzymianina", wiara w opiekę bogów, którzy nim kierowali, oraz w posłannictwo Rzymu, powołanego do spełnienia marzeń ludzkości o wiecznym polują i panowania nad innymi ludami, nadały Eneidsie rangę rzymskiej epopei narodowej, którą można zestawić s greckimi eposami Homera. Przedstawienie cierpień i wędrówek Eneasza nawiązywało do dobrodziejstw epoki Augusta, która zapewniła pokój na świecie, odnowiła prawa i cnoty starorzymskie. W tej znakomitej pod względem formy I kompozycji epopei Wergiliusz przedstawił swój świat bogów jako nieco odmienny od tradycyjnego, ale głęboko zrośnięty ze etarą religlą
Z kręgiem Mecenasa związany byt także dragi wielki poeta epoki Augusta, Kwintue Horacjusz Flakkus (66-8 r. p.n.e-). Ten syn wyzwoleńca z Wenuzji w ApulU kształcił się w Rzymie i Atenach. Brał udział w wojnie domowej po śmierci Cezara broniąc sprawy republikanów, uczestniczył w bitwie pod Fiłippi w 42 r. p.n.e. Po klęsce Brutusa i Kaęjuaza triumwirowi* skonfiskowali majątek Horacego. Jego sytuacja materialna była trudna, musiał zarabiać na utrzymanie pracując jako sekretarz. Utworami Horacego zainteresował się jednak Wergiliusz, który wprowadził go w krąg Mecenasa. Przyjaciel Augusta podarował mu wówczas posiadłość wiejską w krąju Sabinów, co umożliwiło poecie swobodną pracę literacką. Horacy towarzyszył Mecenasowi pod Akcjom i szczerze życzył Oktawianowi zwycięstwa.
Mimo bliskiej przyjaźni z Mecenasem i powiązań z ideologią Augusta Horacy starał aię zachować pewną niezależność w swojej twórczości. Pozostał zawsze epikurejczykiem, głosząc hasło Carpe diem („Chwytaj dzień"), choć sam August popierał raczej stoicyzm. Na twórczość Horacego składąją się Epody, Satyry, Pieśni i Listy. W Satyrach kontynuował on i doprowadził do szczytu rodzą) lieracki wprowadzony przez LucyHusza. Satyra Horacego miała jednak łagodniejszy charakter; nie atakował on jednostek, ale raczą) starał się ośmieszyć drobne wady i ułomności ludzkie. Horacy zasłynął przede wszystkim jako liryk, twórca Pieśni (Carmina), wzorowanych na słynnych poetach greckich jak Alka-jos, Safona, Pindar i Anakreont, wprowadził takie do poezji łacińskiej wiele różnorodnych miar wierszowych.
Obok twórczości poetów związanych z ideologią Augusta i będących w znacznym stopniu jej współtwórcami pojawia aię w początkach pryncypatu nurt poezji lityczną), niezależną) i bardzo osobistą}. Wyrażała go nąjlepiej rzymska elegia miłosna, któręjwyblfcnymi przedstawicielami byli Tibullus, Propercjusz, a zwłaszcza najsłynniejszy a nich, Pubłiusa Owidiusz Nazo (43 r. p.n.e.-18 r. n.e.). Pochodził oń ze stanu ekwicldego, był wykształcony, niezależny materialnię, mógł prowadzić w Rzymie awobodneiyde i opiewać w poezji jego uroki. Owidiusza nie obciążały jak Wergiiiussa i Horacego smutne wspomnienia wojen domowych, jego młodość przypadła już na spokąjne czasy pryncypatu. Owidiusz pisał głównie utwory o tematyce miłosnej: Amorts, Heroides, Ars amatoria (Sztuka kochania) i inne, Późniejsze dzieła mąją nieco hardziąj poważny charakter, są to: mitologiczne Metamorfozy i Kalendarz {Fasti), ale i one pisane były stylem
509