S1030473

100 Li<cvna Rirrra*

ciolem św. Jana na Lale ranie, Była to pięcionawowa bazylika zamknięta od wschodu półkolistą absyda, mająca bogaty wystrój wnętrza z marmurami i koszt owitymi ozdobami^/. Bazylika Konstantyna stała się pewnego rodzaju wyznacznikiem w dalszym rozwoju sakralnej architektury chrześcijańskiej. Cesarz nie wznosił jednak dla chrześcijan świątyń w rozumieniu prawa rzymskiego. Nie była to ani rrr.ltsi/i. aniyni/iculum czy lilulus. ani nawet rzymska ar des. Cesarz ufundował jedynie bazylikę, czyli budynek użyteczności publicznej. Podobnych budowli o różnorakim przeznaczeniu było wówczas wiele nawet w samym Rzymie*.

100 Li<cvna Rirrra*

'zWfTj •

Ninra w R/yifiu*    i0}

t

Itckiijisfnikęja możliwa jesl dzięki pracom archeologicznym jak leź dzięki i ysimkoin i opisowi / czasów przebudowy świątyni przez Borrommiego.

i A. Xavier, Wkinnr średniowieczu. Otl późnego okirsit antycznego do roku tyxifcz-„ego, Warszawa |<y.M. v 15-20.

Bazyliki starożytnego Rzymu były monumentalnymi budowlami z pomieszczeniami dla sporej liczby osób. Budowle takie pełniły najczęściej funkcje sal sądowych, bal targowych czy sal ,m-diencyjnycli. Przykładem była Basi lica Nova wzniesiona przy \'m sacra na Forum Rmnanum. Budowę tego monumentalnego gmachu rozpoczął około 308 r. Maksencjusz, zakończona zaś została za cesarza Konstantyna, dwa lata później. Do naszyci i czasów przetrwały jedynie trzy arkady nawy bocznej ze zdobionym kasetonami sklepieniem kolebkowym. W swoim jednak założeniu ta imponujących rozmiarów budowla, zajmująca powierzchnię 4000 metrów kwadratowych, była trójprzęslową, irójnawową bazyliką zakończoną półokrągłą absydą. Nawę główną, długości 84) metrów, zdobił wyrafinowany i harmonijny układ filarów oraz półkolistych okien⁹.

Zarówno termin bastlica, jak i odpowiadająca mu forma architektoniczna zaczęły — jak wspomniano - pojawiać się w sztuce chrześcijańskiej sporadycznie dopiero w IV w. Trzeba przy tym pamiętać, że w pierwszych wiekach budowle takie miały wyiaźnc przeznaczenie: były to sale służące do zebrań dużej liczby osób. Nic przechowywano w bazylikach Najświętszego Sakramentu, nie stawiano monumentalnych ołtarzy zdobionych obrazami czy rzeźbami. Była to sala zebrań, gdzie wierni gromadzili się na sjjotkaniatb modlitewnych lub liturgii. W wyposażeniu wnętrza istotne miejsce zajmowała natomiast katedra biskupia, < żyli umieszczony w absydzie tron. Wyróżnione, honorowe miejsce, jakie zajmował biskup, to echo miejsca sędziego w rzymskiej bazylice świeckiej. Nowym elementem był natomiast transepl, który pozwalał na zgromadzenie jak największej liczby osób wokół centralnego miejsca, na przykład grobu męczennika. Z czasem dochodzi do pewnego rodzaju przesunięcia się środka ciężkości w odniesieniu do funkcji, jaką spełniała bazylika chrześcijańska. Z miejsca spotkań przeobraża się powoli w budowlę sakralną

Tamże, 5. 16.

^Uł B- Jwawkiewicz-Wrofiikcmska, Oomm, ttclnut. §. 27-W.

Iw

K

■

i

i

i