15100 Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem35 18022

140 MARIAN FR1EDBERG

przez radę Kazimierza. O trzy lata później, bo w listopadzie KWI.' ; zaczyna się ciąg datowanych zapisek w najstarszej dochowanej ksi-kazimierskiej.

Cz najdawniejszego okresu, tj. z XIV w. posiadamy dzisiaj fi dokumentów miasta Kazimierza, podczas gdy z pierwszej połowy w. XV mu my ich już 22j) Z dokumentów czternastowiecznych dwa wystawiła md (1366 i 1399), natomiast sześć ława (1381, 1382, 1392, 1393, 1394. Uum z późniejszych (1403—1444) sześć jest radzieckich, pozostałe zaś ławo cze¹. Dokumenty sądu ławniczego stanowią potwierdzenie przeprow. dzonych transakcji prywatnych i zapisów testamentowych. Dyplom; u rady poświadczają czynności prawne przez nią dokonane (sprzedaż' dzierżawy, fundacja ołtarza); dokument z r. 1399 uzasadnia prawa miaT do placów i domów przynależnych do kościoła św. Katarzyny, powołu ją* się na zeznania najstarszych mieszkańców miasta. Wszystkie omawiam dokumenty zaopatrzono pieczęciami, jednakże zachowały się one tyli. przy niektórych, począwszy od pergaminów z r. 1399 i 1400; o tym. /< pierwotnie pieczęcie znajdowały się również przy pozostałych dokumentach, świadczą formułki o przywieszeniu pieczęci, nacięcia i paski pergaminowe. Przy dokumentach rady z r. 1399 i następnych wisi tzw. pic częć sekretna miasta („secreta civium de Kasimiria”), przy dyplomach ławy z r. 1400 i późniejszych — pieczęć ławnicza. Tę pieczęć ławniczą sporządzono zapewne zaraz po lokacji miasta². Również i rada musiał; mieć rychło swą pieczęć, właściwą pieczęć miasta, formułka sigillaeyjn. dokumentu'z r. 1366 mówi bowiem o „sigilłum nostre civitatis”.

omawianego okresu zachowało się 11 ksiąg, w tym cztery z lat 1369—1402, pozostałe z pierwszej połowy w. XV. Cztery najstarsze księgi miejskie dowodzą dość dużego wyrobienia kancelarii. Księga pierwsza obejmuje zapiski z lat 1369—1381 (z r. 1374 brak ich), druga z lat 1385—1386, trzecia z lat 1387—1390, czwarta zaś z lat 1391—1402 Odbiegają one od większości współczesnych ksiąg innych miast swą różnorodną treścią, zawierają mianowicie wykazy wybranych radnych, osób przyjmujących prawo miejskie, zapiski w sprawach cywilnych i karnych załatwianych przez radę, przede wszystkim jednak zestawienia dochodów i wydatków miasta. Prócz tych pozycji powtarzających się w każdym roku, sporadycznie występują zapiski spraw przed sądem iawmiczym (głównie z lat 1379—1381, z których to lat brakuje zapisek

0    innej treści) oraz cztery rejestry podatkowe, a nadto (tylko w r. 1369) wykaz płacących pierścienne królowej („colligenda annuli reginalis”). Zadziwiać musi logicznie zbudowany układ zwłaszcza trzech pierwszych ksiąg: po rubryce „consules electi” następują zestawienia rachunkowe ułożone porządnie według jedenastu, a potem dwunastu pozycji budżetowych. W księdze czwartej, gdy przybyły z biegiem lat nowe źródła dochodu, nie utrzymano już tego układu. Następne dwie księgi obejmują lata 1402—1416 i 1416—1432; posiadają one treść identyczną z księgami poprzednimi, sposobem prowadzenia i układem zbliżone są zaś do księgi czwartej ¹⁰.

Wobec różnolitej treści tych najstarszych ksiąg może być sporne ich określenie: wydawca czterech pierwszych, Adam Chmiel, uważał je za księgi radzieckie, gdy Stanisław Kutrzeba nazwał je poprzednio rachunkowymi ^ll. Jakkolwiek we wszystkich sześciu księgach zestawienia rachunkowe zdecydowanie przeważają nad zapiskami treści sądowej i administracyjnej, trzeba przyznać, że są to niewątpliwie księgi rady, gdyż ona to prowadzi rachunki i ona stale występuje jako dyspozytor finansów. Zarząd finansami (loneria) należał bowiem w miastach polskich do kompetencji rady. W późniejszych księgach" radzieckich z końca w. XV

1    początku XVI znajdujemy również zestawienia rachunkowe, jednakże dotyczą one tylko wydatków ¹².

Poza księgami rady posiadamy w dzisiejszym zasobie archiwum z omawianego okresu jedną księgę ławniczą z lat 1407—1427, a także cztery księgi wójtowskie: „liber advocati de Stradomia” z lat 1432—1462

^a Rpisy K 1—4. Wydał je w całości A. Chmiel pt. Księgi radzieckie ka-ntierskie 1360—1381 i 1385—1402, Kraków 1932 (cytuję:    Chmiel, ed. cit.).

Księgi te, archiwalnie przynależne do zespołu kazimierskiego, w ciągu KIK znalazły się w Bibliotece Jagiellońskiej (rpis 1045, t. I—II).

¹¹ St. Kutrzeba, Ludność i majątek Kazimierza..., s. 186., Chmiel, ed. cit., s. V.

Por. księgi rady z 1. 1481—1508, 1509—1533 (rpisy K 7—8). Wydatki zanoto-tło tylko do r. 1517 włącznie.

1

   Większość dokumentów znajduje się w Archiwum Państwowym w Kraków w Oddziale akt miejskich (por. Katalog Archiwum A.D.M. Krakowa, I. Dyplomu pergaminowe, Kraków 1907, dok. 45, 72, 101, 124, 142, 145, 146, 150, 153, 156, 158. 17H. 182, 194, 197, 202, 207, 227 i dodatek kartkowy do tego Katalogu, dok. 1180), a tukż w Oddziale staropolskich akt państwowych (dok. depoz. ta. Arch. Ziem. 225, :!<• t; Pozostałe dokumenty są przechowane w Archiwum Uniwersytetu Jagiell. (K. Kaczmarczyk, Catalogus diplomatum pergamen. Universitatis Jagell., Kraków 19.).!, dok. 87), w Bibliotece Jagiellońskiej (dok. 283 z r. 1381), w Bibliotece PAN (-J. Czu bek, Katalog rękopisów Akademii Umiejętności w Krakowie. Dod. I, Kraku-. 1912, dok. 13), w archiwum augustianów (obecnie Archiwum Państwowe w Kraku wie, dok. 10/III A z r. 1436), w archiwum kościoła Bożego Ciała (dok. 12, 22, '-'A i 56 z 1. 1392, 1404, 1408, 1424), w archiwum paulinów na Skałce (dok. 6 z r. 143.5) Dokumenty w ostatnich dwu archiwach wymieniam na podstawie dawniejszych inwentarzy, sporządzonych przez K. Kaczmarczyka a znajdujących się w Archiwum Państwowym w Krakowie.

2

   A. Chmiel, Pieczęcie m. Krakowa, Kazimierza..., „Rocznik Krakowski' XI (1909), s. 128—133.