193

■t t k

Julian Boi. Lange

Powstanie Wielkopolskie (1918/19)

ż pośród narodów w Europie, byliśmy bodaj ze jedynym Narodem, który tak tragiczne, jak lud polski przechodził czasy. Zmuszano bowiem Polaków do walki bratobójczej, i to w mundurze rosyjskim około 600 000, w armii niemieckiej 500 000, a w austriackiej 400 (KIO, czyli, że 1,5 miliona Polaków gnano po wszystkich pobojowiskach, dla obcej sprawy na zakrwawienie lub kale ctwo i w wyniku tych walk poległo tylko w byłym zaborze pruskim przeszło 140 000 Polaków.

Na ziemiach Wielkopolski, Pomorza i Górnego Śląska, bujne ongiś życie w pracy narodowej w wszystkich organizacjach i towarzystwach, dla braku członków prawie zupełnie zamarło.

Lecz nie osłabi duch Narodu. Młodzież nasza, śle dząc bacznie wysiłki legionów pod wodzą Piłsudskiego. Hallera, Muśnickiego, Zielińskiego, Berbeckiego i innych. — potężnieje i stawia coraz mężniej opór władzom pruskim, nie pozwalając się zaciągnąć do niemieckich woj skowych organizacyj młodzieży.

Dnia 15 października 1917 roku, gdy z okazji setnej rocznicy śmierci Kościuszki silny kordon policyjny w Poznaniu nie chciał dopuścić narodowych organizacyj przed pomnik Mickiewicza, młodzież harcerska rozerwała łańcuch znienawidzonych policjantów pruskich i po raz pierwszy prysły pęta niedoli.

Z początkiem roku 1918, gdy rozwiązano Związek Harcerski, wtrącając do więzienia licznych jego członków, zapanował smutek i przygnębienie wśród ludności polskiej.

Lecz, gdy coraz częściej napływały wieści o załamywaniu się potęgi militarnej Niemiec i Austrii, nadzieja ożywia umysły wszystkich i potężnieje duch narodu do tego stopnia, że na zlocie „Sokolim" w Poznaniu dnia 18 sierpnia 1918 r. już wedle rozkazu naczelnika śpiewa no publicznie: „Nie rzucim ziemi skąd nasz ród", wbrew zakazom władz pruskich.

wybrano jako mężów zaufania: Samoliński — Sokolstwo, Karge — kupiectwo i banki, Anfling — rolnik, Ła-goda — kolej, M. Stiirmer — kluby sportowe, Syller — młodzież, Strykowski — Heska, Maciejewski i Sądecki — poszczególne fabryki; mężowie zaufania sokolstwa na wychodźtwie; Bracia Witajewscy w Berlinie i Wawrzyn Ryba w Oberhausen (Nadrenia).

Dnia 3 listopada 1918 r. stwierdzono w Poznaniu następujący stan liczebny zdecydowanych ochotników: Sokołów. Wioślarzy i Młodzieży 610, robotników 480, kupców 210, po fabrykach, na kolei, poczcie i w gazowni 830, co razem stanowiło ponad 2000 jednostek częściowo własną bronią uzbrojonych.

W piątek, dnia 8 listopada 1918 r. odbyło się zaprzysiężenie 30 kierowników wojskowych na sali przy ulicy Zwierzynieckiej 10.

Już 9 listopada występują pierwsze ochotnicze kadry w liczbie 50-eiu do czynnej służby dla utrzymania ładu i porządku oraz chronienia życia i mienia przed rozwydrzoną soldateską pruską.

Za zgodą i wiedzą „Rady Ludowej" powstaje dnia 10 listopada 1918 r. formalnie — Straż Obywatelska, a pod naciskiem komendy tejże „Straży" zatwierdza takową „Rada Żołnierzy i Robotników". Utworzona przy komendzie Komisja Wojskowa wydaje regulaminy i przepisy służbowe, a dział organizacyjny pracuje doskonale pod wytrawnym kierownictwem działaczy na niwie narodowej, K. Rzepeckiego i Br. Śniegockiego. „Straż Ludowa⁴* rozszerzając stopniowo działalność swa na całą Wielkopolskę. wydaje rozkazy i rozporządzenia oraz wysyła kierowników i instruktorów do miast powiatowych. Do „Straży Ludowej" zaciągano wszystkich z wojny wracających żołnierzy i obywateli aż do 50-go roku życia, organizując ich według regulaminu wojskowego. Skład naczelnej komendy był następujący:

IV. Zlot Sokolstwa Polskiego w Poznaniu 15-17. VIII. 1913 r.

Ew. nr 874/30

Od tego czasu rozpoczęto systematycznie organizować naród cały do zaczepnej akcji, tworząc początki późniejszej potężnej organizacji „Straży Ludowej".

W niedzielę, dnia 17 października 1918 roku w obecności zaufanych z Gniezna, Inowrocławia, Kościana, Szamotuł i Obornik, wybrano komendę tymczasową z następujących osób: Lange, Łagoda, Krystkcwiak, Kulczyński, Michałowicz, śp. S. Pendowski, A. Ratajczak, Wł. Samoliński, i A. Wysocki, wszyscy z Poznania, gdzie

Jul. B. Lange — komendant, Wł. Kulczyński kom., K. Rzepecki, Br. Śniegocki i .1. Tucholski — organizacja, T. Bobowski, Al. Ratajczak i później St. Szykowny — adiutanci, śp. .1. Pyszczyński — umundurowanie, broń i amunicja — St. Borucki — sprawy sanitarne, Dr Rydlewski — lekarz, Dr Głowacki — sądownictwo, St. Kroczyński — kasowość.

,_dług planu „Obrony m. Poznania" podzielono tra;?<Nna 7 dzielnic operacyjnych a mianowicie:

I

/ 166