24 25 (22)

fllS

era    '

płuc, w zawale krwotocznym płuc. O krwiopluciu mówimy

wykrztusza tylko niewielkie ilości krwi albo gdy plwocina zaw ____

domieszkę. Natomiast przez krwotok płucny rozumie się obfitsze krwawic^ z płuc. Rdzawa, lepka plwocina jest znamienna dla płatowego zapalenia łjflps Nacuchnienie plwociny uskarżają się chorzy w zgorzeli płuc i w gnilnym nieżycie oskrzeli, na plwocinę czarną — w pylicy węglowej. Plwocina pienbS z żyłkami krwi świadczy o obrzęku płuc.

Krwotoki z nosa (epistaxis) mogą zależeć od miejscowej choroby oraz od chorób innych narządów. Krwotoki z nosa nieraz spostrzega się w przewlekłej niewydolności krążenia, zwłaszcza u chorych ze zwężeniem lewego ujścia żylnego, w chorobie nadciśnieniowej, w rozlanej miażdżycy tętnic, w skazach krwotocznych, szczególnie w krwawiączce, w niewydolności nerek i wątroby przy przedawkowaniu leków przeciwkrzepliwych, w ostrych chorobach zakaźnych. U kobiet krwotoki z nosa niekiedy pojawiają się zastępczo zamiast miesiączki.

Bóle gardła nasuwają na myśl przede wszystkim chorobę migdałków pod-niebiennych. Na bardzo silne bóle w gardle uskarżają się chorzy w przypadku ropnia pozagardłowego.

Bóle w klatce piersiowej. Skargi na bóle w klatce piersiowej słyszy się często w chorobach tak kośćca klatki z jej miękkimi częściami, jak i narządów w niej się znajdujących. Bóle mogą dokuczać choremu na ograniczonej lub na rozleglej przestrzeni klatki piersiowej. Z miejsc, w których głównie chory je odczuwa, mogą one promieniować w różnych kierunkach, czasami znamiennych dla poszczególnych chorób.

Bóle w klatce piersiowej mogą być ostre, kłujące, przeszywające, wiercące lub tępe, gniotące i ściskające. Szczególnie silne są bóle, nieraz nie do zniesienia, w przypadkach zawału serca, w napadzie dusznicy bolesnej, w zatorze tętnicy płucnej, w przypadkach pęknięcia tętnicy głównej, w ostrym zapaleniu opłucnej przeponowej i w chwili nagłego powstania całkowitej odmy opłucnej, szczególnie zastawkowej. Na bardzo silne bóle o charakterze kłucia uskarżają się chorzy także w ostrym suchym zapaleniu opłucnej, w przypadkach śródbłoniaka opłucnej lub półpaśca.

Bóle w zawale serca pojawiają się w okolicy sercowej nagle i trwają długo, zależnie od długotrwałego niedokrwienia mięśnia sercowego; towarzyszy im duże podniecenie chorego oraz uczucie śmiertelnej trwogi.

W napadzie dusznicy bolesnej (dławicy sercowej) chorzy odczuwają bóle w okolicy sercowej o różnym nasileniu. Bóle te lokalizują się głównie za mostkiem, a czasem mają charakter dławiący. Nie trwają one zwykle długo i promieniują najczęściej do żuchwy, a następnie do lewego barku i dalej do łokcia, a nawet do koniuszków małego, środkowego i obrączkowego palca, zgodnie z przebiegiem nerwu łokciowego.

Bóle nie tak silne, ale w swym charakterze podobne do bólu wieńcowego, mogą wystąpić u chorych z przepukliną rozworu przełykowego, przepony. Bóle te nasilają się w położeniu leżącym, a słabną w pozycji spionizowanej.

Do istotnych zadań wobec chorego z bólem lub tylko uczuciem dyskomfortu w klatce piersiowej należy obecnie ustalenie, czy są one objawami niedokrwienia serca (dusznica bolesna, dławica piersiowa). Typowy ból niedokrwienny wyraża się uczuciem bolesnego, zwykle tępego, dławiącego ucisku za mostkiem-prze-

noszącego się do ramion, szyi i szczęk. Może to być uczucie skrępowania lub ciężaru w klatce piersiowej. Ból dławicowy jest bezpośrednio związany z obciążeniem serca — wysiłkiem fizycznym, napięciem psychicznym lub obfitym posiłkiem. Trwa on zwykle krótko, do 5—10 minut. Ból silny, trwający ok. 30 minut, może świadczyć o grożącym zawale serca, zwłaszcza jeśli nawraca lub nie ustępuje po zażyciu nitrogliceryny.

Niedokrwieniu serca może jednak także odpowiadać ból w łokciach, dolnych okolicach klatki piersiowej, a nawet poniżej przepony. Może występować w spoczynku, a także budzić ze snu, jako ekwiwalent dychawicy sercowej. Rozpoznanie wymaga niekiedy szeroko pojętego różnicowania i wyłączenia innych przyczyn bólów w klatce piersiowej, a także przepukliny rozworu przełykowego, przepony, patologii przełyku, żołądka, pęcherzyka żółciowego i trzustki, jak też nerwicy serca. Pobudzenia czuciowe z serca, całej przedniej ściany klatki piersiowej, ramion, rąk i szyi przewodzone są do wspólnych wyższych ośrodków analizujących przez te same współczulne nerwy rdzeniowe, z połączeniami w zwojach z jeszcze szerszym obszarem tułowia. Różnicowanie narządowe wrażeń bólowych może być więc złożone i trudne.

W przypadkach tętniaka tętnicy głównej chorzy nieraz uskarżają się na bóle poza mostkiem gniotące, wiercące, palące itd. Występują one czasami tylko w pewnym położeniu ciała, zależnie od ucisku tętniaka na nerwy podczas ruchów kręgosłupa (zginania, prostowania itp.).

W tętniaku rozwarstwiającym tętnicy głównej bóle promieniują ku dołowi. Bóle w chwili powstania całkowitej odmy opłucnej są bardzo silne, skojarzone z dużą dusznością i śmiertelną trwogą. Czasami wywołują one nawet omdlenia.

Bóle zależne od półpaśca są przeważnie jednostronne. Towarzyszy im w miejscach bólu charakterystyczna wysypka.

W płatowym zapaleniu płuc chorzy odczuwają silne kłucia w odpowiednim boku, zależnie od wciągnięcia w sprawę zapalną opłucnej pokrywającej płat płucny, w którym toczy się zapalenie. Natomiast ostre zapalenie płuc odos-krzelowe często przebiega bez bólów.

Prócz ostrych, gwałtownych bólów w obrębie klatki piersiowej chorzy nieraz uskarżają się na bóle tępe, o charakterze gniecenia lub ściskania. Do takich bólów należy tzw. aortalgia. Jest to ból zależny od nagłego podrażnienia splotów nerwowych okalających tętnicę główną, spowodowanego raptownym jej rozszerzeniem. Odczuwają go chorzy podczas wysiłków fizycznych lub podniet psychicznych, przy czym z usunięciem przyczyny ból szybko znika. Jest on usadowiony najczęściej poza górną, środkową lub dolną częścią mostka. Znamienne jest to, że nie ma przy tym uczucia lęku i trwogi ani sinicy. Z tym bólem spotykamy się przeważnie w stwardnieniu tętnicy głównej, w przypadkach tętniaka tej tętnicy, w organicznej niedomykalności zastawki tętnicy głównej. Taki sam ból zdarza się w stwardnieniu tętnicy płucnej z tą różnicą, że bólowi w tej chorobie towarzyszy duża sinica. Zaznaczono to nawet w nazwie bólu: jmgina hypercyanotica".

Na bóle raczej tępe w okolicy sercowej nierzadko uskarżają się chorzy w ostrym zapaleniu mięśnia sercowego, w ostrym zapaleniu wsierdzia i w początkowym okresie zapalenia osierdzia, a także w nerwicach serca.

Choroby narządu krążenia mogą wywoływać bóle także poza obrębem klatki piersiowej. 1 tak np. na znaczne bóle uskarżają się chorzy w przypadkach