242 243

—    Cześć — odpowiedział Mariusz.

Pani rozmawiała z dziećmi o wakacjach, obowiązkach ucznia, wielu innych sprawach Dzieci niewiele słuchały. Ich uwaga była skoncentrowana na nowym koledze. Był bardzo szczupły, niski, sprawiał wrażenie nieśmiałego.

—    Mariusz, chodź z nami po lekcjach pograć w piłkę — krzyknął Krzysiek.

—    Przepraszam, ale nie mogę — odpowiedział chłopiec.

Dzieci zapraszały go do wspólnych zabaw, do kina, na wycieczki, Mariusz nigdy nie mógł.

—    Jak nie — to nie — powiedział Łukasz.

Uczniowie szybko przestali interesować się nowym kolegą. Widzieli, że często robił zakupy, przyprowadzał siostrę do przedszkola, często był posiniaczony.

—    Kogo to obchodzi — mruknęła Joasia. — To taki dziwak.

Pewnego dnia, tuż przed rozpoczęciem lekcji, do klasy wbiegł podekscytowany Wojtek.

—    Moja mama robiła zastrzyk mamie Mariusza. Ona jest cała pokrzywiona, wygląda wstrętnie, nic chodzi, a mówi lak... — W tym momencie zaczął coś mówić, przekręcając przy tym słowa, nienaturalnie wykrzywiając twarz, wymachując jednocześnie rękami.

—    A jego ojciec to alkoholik — zaczął śmiać się.

Po chwili całą klasę ogarnęła wesołość. Nagle zerwał się Mariusz — ten malutki, chudziutki Mariusz. Doskoczył do Wojtka.

—    Jak śmiesz. Moja mama jest najwspanialsza na świccie. — krzyknął i z całej siły uderzył Wojtka w twarz. Ten zatoczył się, upadł, stracił przytomność, a z nosa poleciała mu krew. Do klasy weszła pani. Wezwała natychmiast pogotowie. Bardzo krzyczała na Mariusza.

—    Dlaczego to zrobiłeś? — spytała.

Mariusz nie odpowiedział, nie odpowiedzieli też uczniowie. Zapadła decyzja, że Mariusz zostanie wydalony ze szkoły. Zapewne w innej klasie też będzie nowym kolegą”.

W kontekście opowiadania rozpoczęły się rozmowa z uczniami:

—    Jakie postaci występują w opowiadaniu?

—    Jakim chłopcem był Mariusz, a jakim Wojtek? Dlaczego tak sądzicie?

—    Co sądzicie o postępowaniu uczniów klasy? Na jakiej podstawie tak sądzicie?

—    Czy zawsze uczniowie klasy postępowali źle? (dzieci zapraszały Mariusza do wspólnych zabaw).

—    Czy zawsze postępowali dobrze? (zachowywali się biernie, nie wyjaśnili motywów postępowania Mariusza nauczycielce. Śmiali się z choroby matki chłopca).

—    Jak sądzicie, na co chorowała matka Mariusza? Czy to była ciężka choroba?

—    Dlaczego Mariusz był nieśmiały i unikał kontaktów z rówieśnikami?

—    Co możecie powiedzieć o postępowaniu wychowawczyni klasy?

—    Jak można osądzić postępowanie matki Wojtka — pielęgniarki?

—    Czy słusznie Mariusz został ukarany? (bronił honoru rodziców, a jednocześnie

pobił kolegę).    *

—    Kto jeszcze powinien ponieść karę? (uczniowie klasy, Wojtek, jego mama, wychowawczyni klasy). Dlaczego?

—    Dlaczego Mariusz zmieniał szkoły, do których uczęszczał?

—    Jak myślicie, co wydarzy się w nowej klasie, której uczniem będzie Mariusz?

Następnie podzielono uczniów na dwie grupy. Jedna grupa będzie broniła po stępowania klasy, druga oskarżała. Nauczyciel powinien czuwać nad przebiegiem dysk usji i udzielać głosu uczniom. Każdy uczeń, zabierający głos, powinien uzasadnić swoje stanowisko. Później w analogiczny sposób można przeprowadzić sąd nad Mariuszem Mogą także uczniowie wskazywać, np.: cechy charakterystyczne bohaterów, gromadzić wyrazy o znaczeniu przeciwnym, ustalać kolejność zdarzeń, wyróżniać w tekście dialogi itp. Można także konstruować opowiadanie na temat dalszych losów bohatera lub bohaterów opowiadania itp.

Informowanie nauczyciela może prowokować uczniów do wyjaśniania różnorodnych zjawisk. Temat: pochodzenie rzeki, dopływ, ujście. Zapory wodne, wykorzystywanie energii wód na podstawie obserwacji wody płynącej, brzegów i koryta rzeki. Zagadnienia ekologiczne. Tę lekcję przeprowadzamy przy wykorzystaniu wycieczki nad rzekę. Na wycieczce zwracamy uwagę uczniów na szybkość, z jaką porusza się woda w miejscach różnie położonych. Ukazujemy różne rodzaje brzegów itp. Kierujemy uwagę uczniów na roślinność, zwierzęta wodne. Jeśli nie ma zwierząt — pytamy „dlaczego?”

Jeżeli uczniowie nie potrafią udzielić odpowiedzi-, można przejść wzdłuż brzegu rzeki w poszukiwaniu ewentualnych otworów ściekowych. Można pobrać wodę z rzeki do słoika i przynieść do klasy. W klasie można wodę postawić, a następnie obejrzeć jej próbkę przez szkło powiększające lub pod mikroskopem. Uczniowie dostrzegają zanieczyszczenia. Kierujemy więc pytania, np.:

—    Dlaczego w wodzie są zanieczyszczenia?

—    Co one powodują?

—    Jaki jest wpływ zanieczyszczenia rzek na człowieka?

—    Co to są oczyszczalnie ścieków i jaka jest ich rola?

—    Kto zanieczyszcza zbiorniki wodne?

Następnie można pokazać mapę Polski. Poprosić o wskazanie gór, nizin, wyżyn, morza. Można postawić następujące pytania:

—    Jak wam się wydaje, gdzie rzeki mają swój początek — źródło? Dlaczego?

—    Z jaką szybkością płynie woda w rzekach górskich, a zjaką na nizinach? Dlaczego? (Można wzbogacić pokazem widokówek, zdjęć wodospadów, rzek górskich, rzek położonych na nizinach).

—    Czy waszym zdaniem można wykorzystać szybkość płynącej wody? (Jeśli dzieci nie potrafią udzielić odpowiedzi na postawione pytanie, należy stosować pytania naprowadzające, np.: Która, waszym zdaniem, gałąź płynie szybciej, w rzece płynącej przez nizinę, czy w górach? Dlaczego? Jak myślicie, czy woda płynąca z góry w dół spływa z dużą siłą? Jeśliby zainstalować turbinę w miejscu gwałtownego spadku rzeki, czy poruszałaby się szybko?)

Gdy uczniowie udzielą odpowiedzi na pytania, można wprowadzić pojęcie elektrowni wodnej i jej działania.

—    Dlaczego rzeka biorąca początek w górach jest wąska?

—    Dlaczego płynąc w kierunku ujścia jest coraz szersza?

(Można się spodziewać, że w rozmowie padnie pojęcie dopływu. Należy poprosić dziecko o wskazanie na mapie rzeki Wisły i jej prawo i lewobrzeżnych dopływów. Należy zwrócić uwagę dzieci na ujście rzeki — w przypadku Wisły — deltę).

243