26 (233)

0

3. Ya/Jd śtriatopoglądo kc w pedagogice

Znajomość faktów- z przeszłości, mimo ze historia jest nauczycielką życia, wyjaśnia zaledwie ..genealogię współczesności”, a mc wskazuj*,; jakiego człowieka mamy wychowywać Podobnie dokładna znajommi praw rozwojowych. ich warunków i zależności przyczynowych, pozna-,¹ nie stanu teraźniejszego w wychowaniu nu jeszcze me mówi o cdn wychowawczym Z*głJttKOK oełu bowiem me występuje na terenu! nauk przyrodniczych, które jakby omawiają dokładnie cały rozkład¹ jazdy, ale nic dyktują, w którą stronę należy wychowanie prowadzaj Poznają one wielkość siły w > ruchu atomowego, lecz me mogą zdecydfti wać. do jj5aego cciii pokojowego. czy wojennego powinno się go utw Cele życia, ro/wejn» wychowa nut płyną z potrzeb i dążeń człowieku który mas we henna' rozumem, zdrowym rozsądkiem, by me ulat iwmin naaoaętaosoowi i przez me nie zginąć. O celu w sęc wychowaną] który sięga ku iw ■ i idmiu j poysiłpia decydują oąjwyżue wartoid t dcał>, których podstawą powinien być prawdziwy iwialopo^ii godny i rtnwalri Wprawdzie iwiilupo^tdy hmorycznc oę zmieoiau_; ale w»m« idujwiau każdy z mch iwua wę /a jedyny prawdziwy! i niezinśeany. Dlatego tez światopoglądy szukają elementów prmM

dziwycfa i wiecznych, ponieważ te stanowią miernik wartości i trwałoąm światopoglądów, lak że krytyka afe podstaw powoduje upadek wiem fałszywych chruow outt. Światopogląd nowoczeany musi być m budowany i irs i ■ilnlni armkowo

Nauki, mające yatzegółac znacznwe dła bodowy prawdznup po^ądu na łwm. nazywamy naukami światopoglądowymi Należą di ruch nauki h omam styczne. ftlo/zAtaac i teologiczne. Pierwsze do entją surowego matenalu do poznana ideałów i postaw ludzkuh, pt bohaterstwo, miłość. tchórzówwo. zdrada, weerwiu ud.. wyrażanych w hjstom narodów, w ich s/tace i bientur/e poetyckiej czy dramatycznej Nauki humaarstyczne więc mówiące o /yau i czy ruch człowidM służą pomocą w k wtałccniu ywutopugiądu młodzieży i dorosłych, nłd one me rozstrzygają normatywnie, które z tych postaw powinny byt realizowane w wydumaniu C zynią to dopiero nauki fiło/zific/ric. j/> logika, estetyka, etyka, które na podstawie filozofii ogólnej, metafizyki i epistemologii ustalają, normatywnie przynajmniej, kryteria tego, co jest prawdziwe, dobre moralnie, piękne i godnego rozumnego człowieka W reszcie nauki teologiczne o Bogu żywym i stosunku religijnym

człowieka do Boga konkretyzują ideał wychowawczy człowieka. Wszystkie więc wymienione nauki przyczyniają się swoim wkładem do rozbudowy prawdziwego światopoglądu.

Sam wyraz światopogląd jest wieloznaczny, obejmując a) światopogląd osobisty, właściwy, który wytwarza się w ciągu rozwoju człowieka,

b)    światopogląd społeczny, wyznawany przez jakąś grupę społeczeństwa jako obowiązujący jej członków, co nazywamy ideologią oraz

c)    światopogląd filozoficzny jako system poglądów jakiejś szkoły filozoficznej, co nazywamy teazją (gr. theaiis - pogląd). Ideologie grup społecznych oraz tea/je filozoficznego myślenia mogą wpływać na tworzenie się światopoglądu osobistego, alt narzucane pod przymusem i przyjmowane bez przekonania przez wychowanków są tylko namiastką prawdziwego światopoglądu.

Światopogląd osobisty bowiem jest to zespół własnych przekonań, oparty o wiedzę jakiegoś rodzaju, dającą pewność poznania oraz zaspakajającą samorzutne pytania poznawcze, nurtujące wszystkich normalnych ludzi Przekonania zaś są to sądy poznawcze, różniące się od sądów wyuczonych i zapamiętanych tym, ze wiążą sic one z własnym przeświadczeniem o ich prawdziwości (aseręja), niają więc zabarwienie uczuciowe i wskutek tego stają się motywem pobudzającym wolę do działania Pytania poznawcze wreszcie, na które odpowiedzi jako cząstki wiedzy dostarczają materiału przekonaniowego, rozwijają się w życiu ludzkim następująco: najwcześniej pojawiają się u dziecka przedszkolnego pytania wyjaśniające typu „co to jest?*’ lub „jak się coś odbywa'’" Są 10 pytania, wynikające z doświadczenia i praktyki życiowej, mają charakter schodkowy, to znaczy przenikają w głąb poznawanej rzeczy przez pytania o dalsze szczegóły zjawisk i dlatego wiedza zaspokajająca je pochodzi z nauk szczegółowych Ink przyrodniczych, jak tez humanistycznych. W wieku szkolnym pojawia się z pełnym zrozumieniem wyższy typ pytania przyczynowego, dlaczego coś się dzieje? Pytania o przyczyny wychodzą z empini, nic wyjaśniwszy najbliżs/ą przyczynę /jawisku pytają o przyczynę przyczyny i przyczyny dalsze dluiego w takim łańcuszku pytań wybiegają u> do jakiejś przyczyny życia, bytu i istnienia rzeczy w ogóle Odpowiedzi nu pytaniu o przyczyny ostateczne udzielić może tylko filozofia, która jest wiedzą

l, .... * tcoo wIusltwościnch. Nu koniec w okresie metafizyczną o »y^{tlc 1} wi.iwiwuw.mv..

dorastania i w młodzieńczym pojawiają się dręczące pytaniu problemowe o celowość i i sensie wszystkich zjawisk („poco. w jakim celu/ )