28 (435)

W roku 1904 J. Korczak skończył studia medyczne i rozpoczął pracą w jednym z warszawskich szpitali dziecięcych. W połowie drogi do zdobycia sławy jako znany i modny lekarz, rezygnuje ze swojej kariery i przejmuje w roku 1911 wykonany według jego projektu Dom Sierot, którym kierował przez 30 lat. W roku 1940 zmuszony był przeprowadzić się wraz ze swoimi dziećmi do warszawskiego getta. Tam pracownicy i dzieci żyją w niesłychanej ciasnocie, w trudnych do opisania warunkach, aż do momentu, gdy 22 lipca 1942 roku nacjonaliści zaczęli masowe mordowanie mieszkańców warszawskiego getta. Dnia 5 sierpnia 1942 przyszła kolej na Dom Sierot. Korczak, pozostali pracownicy oraz dzieci zostali przewiezieni do Treblinki. Tam urywają się ich ślady.

Oprócz kierowania Domem Sierot Korczak zajmował się wytrwale refleksją nad własnymi doświadczeniami. W jego głównych pedagogicznych dziełach „Jak należy kochać dziecko” (1914-1918) oraz „Prawo do szacunku” (1928) przedstawia on w narracyjnej formie swoje, wynikające z codziennych doświadczeń i pełnej miłości pracy spostrzeżenia. które miały prowadzić do poprawy wspólnego życia. Nie znajdziemy tam żadnego zamkniętego systemu teorii, żadnych metodycznych propozycji postępowania i żadnych pedagogicznych recept.

„Korczak nie hołdował tak zwanemu językowi naukowemu i modnemu słownictwu; jest to przynoszące ulgę zjawisko w czasach banalnych fraz» i zimnego żargonu pedagogiki o sztucznym intelektualizo-wanym charakterze” - piszą Erich Dauzcnrolh i Adolf I lampel we wstępie do niemieckiego wydania książki pod tytułem ,,< > dzieciach i innych wzorach”.

Podczas czytania dzieł Korczaka wyraźnie widać, że ich autor czuł się bliżej poetów i pisarzy niż mówców fakultetów pedagogicznych. W konfrontacji z tekstami Korczaka rozpatrywane m| egzystencjalne momenty. Możliwe staje się uwrażliwienie i korekta własnych doświadczeń.

Wraz z wartością, jaką Korczak przypisuj- osobistemu doświadczeniu, również szacunek i żądanie rady kul nogo respektu wobec indywidualnego doświadczenia i tajemnicy każdego e/lowlcka przesunięte zostają w centrum myślenia i działania

Książki dla dzieci „Król Maciuś Pierwszy" (IW I) i król Maciuś na bezludnej wyspie” (1928) miały wielu młodych czytelników.

— 5ó

W roku 1972 Janusz Korczak otrzymał pokojową nagrodę Niemieckiego Księgarstwa, od tego czasu zaznaczyła się również intensyfikacja pedagogicznych badań w Zachodnich Niemczech.

3.1. Dziecko nie staje się dopiero człowiekiem - ono już nim jest

Powszechnie stosowany system „z góry na dół” zostaje przerwany przez Korczaka i wprowadzony do symetrycznej struktury związków. Wychowawca działa w konkretnej sytuacji życiowej w taki sposób, który respektuje dziecko jako już odpowiadającego w pełni wszelkim wymaganiom człowieka, a niejako istotę, która musi dopiero zostać wychowana na człowieka.

Człowiek nie jest degradowany przez Korczaka do obiektu badań lecz traktowany jest poważnie jako podmiot, jako samodzielna istota, jedyna w swoim rodzaju.

Korczak dostrzega w dziecku pełnowartościowego partnera interakcji, którego wyjątkowa indywidualność musi zostać zachowana, chroniona, szanowana - i to radykalnie, od samych korzeni.

„Kiedy nadejdzie ten szczęśliwy moment, w którym życie dorosłych i dzieci będzie traktowane na równi?” - pytał w swoich dziełach.

Jeżeli chcemy zrozumieć Korczaka, musimy zapomnieć o tradycyjnym schemacie wychowawca - wychowanek; w jego przypadku chodzi o teorię i praktykę aktywnie przeżywanego życia, w którym wychowanie staje się dialogiem.

Korczak zwraca się przeciwko mechanistycznemu obrazowi świata i człowieka, liczy się z tym, co nie zaplanowane i nie podlegające żadnym metodom w egzystencji człowieka.

„Och, pieszczę tę dzieci moim wzrokiem, moimi myślami i moim pytaniem: kim jesteście, wspaniała tajemnico i co ukrywa się w was?”

Ten cytat z pedagogicznego dzieła Korczaka pod tytułem „Jak należy kochać dziecko” pozwala nam wyrobić sobie już pewne zdanie na temat podejścia Korczaka do dziecka. Z jednej strony widoczne jest, jak zbliża się on do dziecka jako pytający, szukający i obserwujący wychowawca, który stara się je zrozumieć; natomiast z drugiej strony mimo

— 57 —