25

dżina podstawowa nadal jest miejscem prokreacji i wychowywania dzieci, i może bardziej niż kiedykolwiek — źródłem wsparcia emocjonalnego i satysfakcji jej członków.

Ten punkt widzenia był w ostatnich latach ostro krytykowany, do tego stopnia zresztą, że pod pewnymi względami rzeczywiście został zdyskredytowany. Badania nad rodziną są dziedziną analizy społecznej, która pod wpływem serii równoległych procesów w ciągu ostatnich kilkunastu lat zasadniczo się zmieniła. Stanowisko przedstawione powyżej było dość słabo poparte materiałem historycznym na temat dawnych form stosunków rodzinnych. Prace historyków rodziny wykazały, że niektóre twierdzenia wcześniejszych autorów były co najmniej wątpliwe. Drugim źródłem idei mających główny wpływ na dotychczasowe interpretacje rodziny były pisma autorów feministycznych, wśród których wielu czerpało obficie z myśli marksistowskiej.

Zmiany w strukturze rodziny

Nie ulega wątpliwości, że w Europie Zachodniej, zanim w XVII i XVIII wieku rozwinął się kapitalizm, gospodarstwo rodzinne było z reguły jednostką produkcyjną. Oznacza to. że produkcję organizowano w domu lub na przyległym gruncie i wszyscy członkowie rodziny, również dzieci, uczestniczyły w działalności wytwórczej. Rozwój gospodarki kapitalistycznej, jeszcze przed powstaniem dużego przemysłu, zmienił tę sytuację, wyprowadzając członków rodziny na rynek pracy-W wyniku dalszych przekształceń dokonywało się stopnie^-wo coraz powszechniejsze rozgraniczenie pomiędzy domen' a miejscem pracy.

Błędne okazało się jednak mniemanie, że zmiany te były przyczyną rozpadu istniejącego dotąd systemu rodziny poszerzonej Badania historyczne wykazują, że w przeważającej części Europy Zachodniej przynajmniej kilkaset lat przed pojawieniem się kapitalizmu, rodzina miała na ogół charakter bardziej zbliżony do podstawowego niż do poszerzonego, choc szersze stosunki pokrewieństwa były oczywiście pod pewnymi względami ważniejsze niż dzisiaj. Domownicy skupiali się w większe grupy ze względu na obecność służby Stało się również jasne, że zależności pomiędzy rozwojem kapitalizmu a formami życia rodzinnego były zdecydowanie bat dziej złozone, mz zakładano w przedstawionej wcześniej charakterystyce. Pierwsi przedsiębiorcy kapitalistyczni dość często zatrudniali na przykład całe rodziny, a nie jednostki, zgodnie z tradycyjnym oczekiwaniem, że dzieci tak samo jak orosli będą brać udział w pracy produkcyjnej. Choć przyczy-

2£l^S,ę.^{t0 d}°,^{brUta!neS0 wyzysku d2ieci}- Pucujących w _po-c k.>    ? ^{§ y} warunkach kopalń i fabryk, nic byłoby

„i-,T,^{m słusznc} wyjaśnianie tego faktu wyłącznie chciwością c/vch J ^Robotnicy przybywający z prowincji rolni-P'acv\m T ^WSZr^{SCy d}°^m0WniCy uczestniczyli we wspólnej Impuk S ^Wa ! ^S'^ę Zm]CŹĆ zatrucfnienie dla całej rodziny. Party ih f'^{wania sol,d}amości ekonomicznej rodziny, po-nia ŁT ^l‘^staw°dawstwem zabraniającym zatrudnia-ców \y. ’ ^{pocllodził w duze}J mierze od samych pracodaw-^domowe^^e’^{CO SZCZegÓlnie Ważne}’ ^dzisieJ^sze formy życia ^mieSżcz_;-Lr- ^ają,^{Mę raCZej kształt}°wać pod wpływem rodziny Przez ku ' '^CJ’ ^któieJ ^styl ^z-y^c'^a został częściowo przejęty

^kaPitali7m ^nizszemż wskutek bezpośredniego oddziaływania

Chó < ^{U na si ę} roboczą.

^{1    St}°^nea wzbudziło dość zdecydowaną krytykę

‘ ^{P Wnych} modyfikacji, zaproponowana przez niego