30 (222)

110

akcje w czasie sejmu („jako też podczas sejmu w Grodnie na rynku nro 5“) ¹.

Zapowiedzianej reedycji części I dokonał wszakże Groll jeszcze w tym roku i wolno przypuszczać, że w oznaczonym poprzednio terminie, 4$. .w pierwszej połowie Września. Być ipspf,. uda się z czasem -odnaleźć we współczesnej korespondencji jakąś wzmiankę potwierdzającą domnisH^ia»*( obecnie termin. Cp Więcej, -w tym$e roku 1784 wznowił Groll jeszcze część II Podstolego. Rozpoznanie te wynika ź identyfikacji XVIII~wiecznych druków p&W;ie^-«jV*;,■/./ «'■!,

. Estreicher w swoim rejestrze poplłjjjł kilka zasadniczych błędów, ,co odbiło się w pracy późniejszych edytorów, zwłaszcza ostatnich, tj. Biblioteki Nąrbdi^Ęij i Pism wybranych, ponieważ ustalenia jego przyjęli bezkrytycznie. Estreicher bowiem tylko jedną edycję' odnotował bezbłędnie/. mianowicie pierwodruk Grollowski (!) z 1778 r., bez' wdawania się oczywiście w rozróżnienia wariantów, Pozycja druga Bibliografii („Toż: ... tom 2, W Warszawie 1778, w 8cc, s. 264; ks. I do s. 86, ks. II do s. 176“) nie istniała, ponieważ nie była ćlfglS II w 1778 roku nawet napisana. Mfe natomiast przyjąć, że chocjzi tu, o część. I,, to chociąż Wydanie korsarskie z tego roku posiada odpowiadającą Estreicherowi ilość stron, jednak lokalizacja ksiąg jest w nim odmienna i przypomina wydanie drugie części II z roku 1784 ². Z trzeciej notki bibliografa („Toż: ... W Warszawie 1784, nakładem i drukiem Mich. Grolla, księgarza nadwornego JKMci, część I kart 3, s. 300, część II kart 3, s. 279“) wynika, że tytuł jest tu taki. sam jak w pierwodruku oraz że wydanie drugie części I (z 1784 r.) stanowi całość z wydaniem drugim części II; w uwagach wszakże przy tej pozycji wskazano na ślad innego wydania tomu II z tegoż roku zachowanego w Bibl. Uniwersyteckiej w Warszawie³.

Wreszcie w Uzupełnieniach (Estr. XXV; k. XX) odnotowany został, egzemplarz Bibl. w Helenowie, nazwany wydaniem pierwszym, na który składał się pierwodruk części I i wydanie pierwsze części ■ („Wydanie pierwsze, w drugiej części całkiem odmienne od wszystkich egzemplarzy znanych¹¹)⁴. W zasadzie Estreicher- wykazał wszystkie istniejące wydania Podstólego, jeśli przyjąć,! że w notce o druku korsarskim zaszły dwa poważne nieporozumienia. Jednakże głównym jego błędem było zakwalifikowanie różnych, przypadkowo, tak lub inaczej współopraw-nych wydań jako całości typograficznych. 'Opisując bowiem zachowane egzemplarze w ten sposób można' Wyznaczyć inne warianty, jakich w sumie jest sześć. Typograficzna jedność obu części Pana Podstolego w XVHI wieku nie istniała. Każdy z druków był przez Grolla wydany jako samoistna całość.

O druku części I w r. 1778 była mowa poprzednio. Tomik części"'!!, który ukazał się w lipcu 1784, zewnętrznie przypomina zupełnie pierwodruk części I. Karty: przedtytułowa, przywilej królewski, tytuliki ksiąg i rozdziałów, a .także wielkość kolumny tekstowej ⁵ są wzorowane pa wydaniu z r. 1778, liczy zaś stron drukowanych 352. 'Po opublikowaniu części II Groll przystąpił do przedruku części I, którą skopiował również wiernie pod względem typograficznym z wydania 1778, wprowadzając errata zamieszczone w pierwszym wydaniu. Zmienił jedynie tytuł i przed tytuł, gdzie zamiast Pan Podstoli na trzy księgi podzielony, widniało obecnie Pdn . Podsió^ część I. W druczku tym charakterystyczne jest, że pierwsze dwie karty (przedtytułowa i tytułowa) są nieliczbówane i były dodrukowane oddzielnie ze składu niedawno opublikowanej części II, ze zmianą cyfry rzymskiej II na I. Świadczy o tym ich tożsamość graficzna. Również przywilej królewski drukowany był ze składu pierwodruku części II. Drukarze dołączyli skład przywileju do ostatniego arkusza,

1

   „Gazeta Warszawska’*, nr 90, z 10X11784 (Suplement).

2

   Por, Bibliografia druków, poz. 40.

3

⁴⁹ „Części drugiej w Bibl. Uniw. Warsz. są dwie odmienne edycje z datą 1784. Jedna ma stron 279. Jest tam także egzemplarz bez końca części I, który aMteaif Ś&jdaŚJĄ 346, a jeszcze brakuije około 10 stronic” fKsfeMcher XX. fe Ira-

4

   Jedynym śladem w literaturze przedmiotu kwitującym to ustalenie jest wzmianka M. Kulikowskiego w szkicu o Bibliotece Potockiego w Helenowie („Szpargaly^ Ki Tt: Warszawa 1935, z. 4, s. =(17)).

5

   Wielkość kolumny tekstowej nieco się różni: pierwodruk części I mmmmmm ^w kolumnie, pierwodruk części II 23 wiersze.