316

Henryk Kasza

przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2004. nr 92. poz. U0. z późn zm ) Zawarte w ww. ustawach przepisy należy uwzględniać już na etapie koncepcji, by nic doszło do konfliktu prawnego w późniejszych etapach procesu inwestycyjnego.

W związku z tym. Ze inwestycje wodne oddziałują na środowisko przyrodnicze, wydaje się celowe przywołanie niektórych uregulowań prawnych, których zapisy istotnie ograniczają i dyscyplinują planowanie inwestycji wodnych. Są to ograniczenia związane z „wdrażaniem rozwoju zrównoważonego" i wynikające z „ochrony prawnej obszarów”. Elementem kontroli procesu inwestycyjnego jest, między innymi, przeprowadzenie „oceny oddziaływania inwestycji gospodarki wodnej na środowisko" (Żelazo 2005).

Ograniczenia związane z wdrażaniem rozwoju zrównowatonego

Zalecenia dotyczące zrównoważonego rozwoju zawiera cytowana ustawa Prawo wodne. W art. 63.1 czytamy: Przy projektowaniu, wykonywaniu ora: utrzymywaniu urządzeń wodnych należy kierować się zasadą zrównowatonego rozwoju, a w szczególności zachowaniem dobrego stanu wód i charakterystycznych dla nich biocenoz, potrzebą zachowania istniejącej rzeźby terenu oraz biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmokłych.

O strategii zrównoważonego rozwoju mówi także ustawa Prawo ochrony środowiska (art. 71. ust. 1):,Zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska stanowią podstawę do sporządzania i aktualizacji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, pionów zagospodarowania przestrzennego województw, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego”. Zaś art. 72. ust. I (POS) wskazuje na ograniczenia, dotyczące lokalizacji inwestycji gospodarki wodnej na etapie planowania: J¥ studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska...". Kolejnym zapisem, łączącym się z wymaganiami ochrony środowiska przy realizacji obiektów gospodarki wodnej, jest art 76 ustawy POŚ: Jśowo zbudowany lub przebudowany obiekt budowlany, zespół obiektów lub instalacja nie mogą być oddane do użytkowania, jeżeli nie spełniają wymagań ochrony środowiska.

Ograniczenia wynikające z ochrony prawnej obszarów

Powyższe ograniczenia są konsekwencją Ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. 2004, nr 92, poz. 880, z późn. zm.). Oprócz zapisów obejmujących ochroną prawną krajowy system obszarów chronionych, takich jak: parki narodowe, rezerwaty przyrody i inne, znajdują się tam uregulowania dotyczące systemu obszarów Natura 2000. Właśnie sieć Natura 2000 jest nową formą obszarowej ochrony przyrody w naszym kraju. O ile ograniczenia, dotyczące tych pierwszych obszarów prawnej ochrony, są dobrze znane i na ogół respektowane, to obszary sieci Natura 2000 niejednokrotnie spotykają się z niechętnym do nich nastawieniem. W związku z tym, źe w obrębie obszarów Natura 2000 może być kontynuowane

gospodarowanie, tyle że zrównoważone, można spodziewać się licznych sporów, między innytnj. wywołanych inwestycjami gospodarki wodnej (Żelazo 2005).

W myśl cytowanej Ustawy o ochronie przyrody, na obszarach Natura 2000 możliwość podejmowania działań gospodarczych została istotnie ograniczona. Art. 33.1 głosi: Zabrania dl z zastrzeleniem art. 34. podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu : innymi działaniami. znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000. w tym w szczególności: i) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych tub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000. lub 2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000. lub h pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.

Przytoczony zapis, mimo że może okazać się pewną przeszkodą w gospodarowaniu, jednakże nie zabrania działań związanych z nadrzędnym interesem publicznym, brakiem wariantów alternatywnych i zapewnieniem przeprowadzenia skutecznej kompensacji przyrodniczej. O tym mówi art. 34. ust. 1 powyższej ustawy: Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym łub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska. (...), może zezwolić na realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 (...), zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000".

Ocena oddziaływania inwestycji gospodarki wodnej na środowisko

W części projektów inwestycyjnych konieczne staje się uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia (tzw. „decyzja środowiskowa"). Uzyskanie takiej decyzji poprzedzone jest oceną oddziaływania na środowisko (OOŚ). Jest to procedura, której zadaniem jest określenie, jakie skutki może wywierać na środowisko realizacja danego projektu lub inwestycji. Celem OOŚ jest umożliwienie podjęcia decyzji, zezwalającej na realizację przedsięwzięcia poprzez rozstrzygnięcie, czy wpływ danej inwestycji będzie znaczący dla środowiska (Koroluk 2009). Kwestie procedury OOŚ od dnia 15 listopada 2008 roku regulowane są ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2008, nr 119, poz. 1227). Obecnie obowiązujące przepisy, dotyczące ocen oddziaływania na środowisko powstały na podstawie unijnych przepisów w zakresie ocen oddziaływania na środowisko, a także przepisów, dotyczących obszarów Natura 2000 oraz regulacji krajowych.

Obowiązujące przepisy określają rodzaje planów i przedsięwzięć, które podlegają procedurze OOŚ. Ocenie oddziaływania na środowisko podlegają także projekty przedsięwzięć, mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. W przypadku obszarów Natura 2000 trzeba każdorazowo merytorycznie przeanalizować ewentualne, negatywne skutki realizacji planowanego przedsięwzięcia. Brak negatywnego wpływu powinien być również udokumentowany, by organ wydający zezwolenie na inwestycję miał pewność, co do efektów środowiskowych wyrażanej zgody (Koroluk 2009).