316 (7)

14.20.    Jaki jest wpływ temperatury odpuszczania na udarność?

W przypadku odpuszczania stali konstrukcyjnych uwidacznia się wpływ temperatury odpuszczania na udarność, polegający na jej obniżeniu po nagrzewaniu w pewnych zakresach temperatury, co nazywamy kruchością odpuszczania.

Rozróżniamy kruchość odpuszczania pierwszego rodzaju (nieodwracalną), która występuje we wszystkich stalach po odpuszczaniu w temperaturze ok. 300°C, niezależnie od szybkości chłodzenia i kruchość odpuszczania drugiego rodząju (odwracalną) występującą po odpuszczaniu stali stopowych w temperaturze ok. 500°C, ale tylko po powolnym chłodzeniu. Odwracalnej kruchości odpuszczania można zapobiec, wprowadzając do stali ok. 0,3% Mo lub przez szybkie oziębienie odpuszczonego elementu w wodzie. Kruchość odpuszczania drugiego rodzaju można usunąć przez powtórne odpuszczenie z następnym szybkim ochłodzeniem, natomiast kruchości odpuszczania pierwszego rodzaju usunąć nie można (chyba że przez powtórne odpuszczanie w wyższej temperaturze, ale to spowoduje także spadek twardości i granicy sprężystości).

14.21.    Czym jest spowodowana kruchość odpuszczania pierwszego rodzaju?

Różne są hipotezy usiłujące wyjaśnić to zjawisko. Jedna z nich zakłada, że przyczyną jest nierównomierne odpuszczanie marten-zytu, które zachodzi głównie na granicach ziarn byłego austenitu. Efektem tego jest obniżenie wytrzymałości tych obszarów i ułatwienie powstawania zarodków pęknięć. Inna hipoteza wiąże ten rodzaj kruchości odpuszczania z rozkładem austenitu szczątkowego.

14.22.    Czym jest spowodowana kruchość odpuszczania drugiego rodzaju?

Uważa się, że przyczyną odwracalnej kruchości odpuszczania jest segregacja fosforu (podobny efekt mogą także wywołać inne domieszki, jak As, Sb i Sn) do granic ziarn, które są zubożone w pierwiastki stopowe (Mn, Cr) wskutek utworzenia się węglików podczas odpuszczania. Za hipotezą tą przemawia fakt, że w stalach o zawartości mniejszej niż 0,001% P kruchość odpuszczania nie występuje. Korzystny wpływ dodatku molibdenu tłumaczy się wchodzeniem atomów tego pierwiastka do cementytu, zapobiegając zubożeniu granic ziarn w chrom i mangan, a tym samym segregacji fosforu do granic ziarn. Jeśli jednak zawartość molibdenu

316