31

r

użytek, zastanawialiśmy się mianowicie, po co istnieją w społeczeństwie tego rodzaju instytucje, ł choć nie wyczerpaliśmy możliwych odpowiedzi na pytanie, po co one istnieją, to staraliśmy się uwypuklić te zadaniu, które najwyraźniej wiążą się z zapotrzebowaniem społecznym. Na schemacie I przedstawiamy typowe zakresy zadań, właściwe dla wyróżnionych przez nas trzech instytucji upowszechniania kultury (por. Wnuk-Lipiński 1979).

Schemat I

Zadania instytucji upowszechniania kultury	Rodzaje instytucji upowszechniania kultury
	A			B			C
	1	2	3	1	2	3
Tworzenie płaszczyzny kontaktów ze sztuką	+	+	+	+	+	+	+
Tworzenie ram dla amatorskiej twórczości artystycznej				+	+		+
Uzupełnianie działalności instytucji kształceniowych	+	+				+	+
Pomoc w rozwijaniu i realizacji zainteresowań hobbistycznych różnego rodzaju				+		+	+
Aranżacja zabawy i wypoczynku	-	-	+	-	-	-	+
Ułatwianie kontaktów społecznych. adaptacji jednostek w grupach. stworzenie pola aktywności społecznej		+		+	+	+	+

Legenda:

A: Specjalistyczne instytucje upowszechniania kultury;

1    - teatry dramatyczne, teatry muzyczne, filharmonie, kina. muzea, biblioteki;

2    - kola, kluby itp. grupy skupiające przy \vvv. instytucjach ich stałych uczestników;

3    - przedsiębiorstwa estradowe i rozrywkowe.

B: Stowarzyszenia społeczno-kulturalne;

1    - regionalne towarzystwa fotograficzne;

2    - amatorskie zespoły artystyczne;

3    - towarzystwa miłośników regionu;

C: Placówki kulturalno-oświatowe: domy kultury, ośrodki kultury, kluby, świetlice.

Uważnie analizując wyróżnione trzy rodzaje instytucji upowszechniania kultury widzimy, że mimo wspólnych podstawowych zadań ich pracy, problemy, które w tej pracy muszą być rozwiązywane, odróżniają je od siebie wyraźnie.

Specyficzna jest sytuacja stowarzyszeń społeczno-kulturalnych. Każde 12.8

V

z nich musi sobie wypracować odrębne treści i metody. Stowarzyszenia takie skupiają się na określonym przedmiocie zainteresowań, wspólnym dla wszystkich członków, u motorem napędowym działalności jest aktywność społeczna ich członków. Podstawową cechą stowarzyszeń jest to. że są one oparte na zasadzie całkowicie dobrowolnego uczestnictwa. Oprócz, niewielkiego zazwyczaj grona pracowników administracyjnych (często, zresztą, pracujących społecznie - nieodpłatnie) nie ma tam płatnego personelu. Używając terminologii psychologicznej moglibyśmy stwierdzić, że motywacja członków stowarzyszeń jest w znacznej mierze wewnętrzna (uczestniczą w nich dla samej satysfakcji), podczas gdy w dwu pozostałych rodzajach instytucji upowszechniania kultury pracownicy kierują się również motywacjami zewnętrznymi (konieczność zarobkowania, zabezpieczenia socjalnego itp.). Aktyw stowarzyszeń wnosi do pracy wiedzę i umiejętności zdobyte w wyniku kształcenia i praktyki zawodowej bądź samouctwa.

Specjalistyczne instytucje upowszechniania kultury mają własne ustalone treści i metody pracy. Wiadomo, co i jak ma robić teatr, muzeum, biblioteka itp.; oczywiście nie wyklucza to poszukiwań coraz doskonalszych środków oddziaływania społecznego. Każda taka instytucja czerpie inspirację z tradycji i wiedzy, narastających wokół przedmiotu swej pracy. Dla specjalistycznych instytucji upowszechniania kultury kształci się odpowiednią kadrę w wyspecjalizowanych szkołach, głównie wyższych.

Jeszcze inna i chyba najtrudniejsza jest sytuacja placówek kulturalno--oświatowych. Nakłada się na nie najwięcej obowiązków, mimo że dysponują najskromniejszą bazą lokalową i materialną. W porównaniu z instytucjami takimi jak teatr czy biblioteka, placówki te mają najkrótszą tradycję. W dodatku tradycja ta nie jest w stanie sprostać wymaganiom obecnie stawianym tym instytucjom.

Współczesny dom kultury ma swoją genezę w domach ludowych z. końca XIX wieku i początku XX wieku. Genezy współczesnego klubu można szukać w dziewiętnastowiecznych, a nawet wcześniejszych salonach artystyczno-literackich i elitarnych klubach arystokracji lub bogatego mieszczaństwa. Oczywiście, tradycje te są w swym pełnym kształcie dawno przebrzmiałe. Ale i w nowszej historii placówek kulturalno-oświatowych całkowicie zużyło się wiele treści i metod pracy. Na przykład nie budziłaby dziś zainteresowania działalność prowadzona wedle wzorów pracy świetlicowej z lat pięćdziesiątych. Na naszych oczach tracą popularność formy pracy klubów wiejskich, które przecież pojawiły się stosunkowo niedawno. Konieczność zdobywania niezbędnych do prowadzenia działalności środków materialnych powoduje poszukiwanie nowych form pracy, odmiennych treści czy wreszcie podejmowania w coraz szerszym zakresie płatnych form usługowych (np. pelnopłatnych kursów języków obcych ale i otwieranie sklepów, kawiarni, itp.).

I