32

Szczególnie kłopotliwa jest sytuacja kadrowa tych placówek. Wprawdzie można by oprzeć ich pracę na kadrze kształconej w uczelniach artystycznych, na specjalistach z różnych dziedzin wiedzy, ale tacy profesjonaliści z reguły nie maja przygotowania do pracy wychowawczej. Ponadto obecny status (w tym także materialny) pracownika kulturalno-oświatowego nie zachęca specjalistów do podjęcia tego rodzaju pracy.

W rezultacie kształcenie pracowników kulturalno-oświatowych odbywa się przeważnie w toku różnych kursów dających kwalifikacje artystyczne czy organizatorskie. Są to na ogól kwalifikacje dalekie od tego, czego wymaga się w specjalistycznych instytucjach upowszechniania kultury, lub od tego, co się spotyka w stowarzyszeniach społeczno-kulturalnych.

3. Metody i formy realizacji celów działalności kulturalno-oświatowej

Metody i formy to dwa terminy, które funkcjonują powszechnie w instruktażu pracy kulturalno-oświatowej i często wywołują wiele nieporozumień. Co prawda nieporozumienia te można zlikwidować, porzucając spory o znaczenie tych terminów, jeśli praktycy potrafią opanować sposoby -mniejsza o to: metody czy formy - skutecznego osiągania celów. Natomiast jeśli mają z tym trudności, refleksja nad drogami realizacji celów może się przydać.

Metodą w znaczeniu ogólnym nazywamy świadomie i konsekwentnie stosowany oraz dający się powtarzać sposób postępowania, prowadzący do założonego celu. Pedagogika społeczna wyróżnia trzy metody pracy środowiskowej i rozróżnienie to jest aktualne również na gruncie działalności kulturalno-oświatowej (Kamiński, 1972).

Są to metody:

-    indywidualnych przypadków;

-    pracy grupowej;

-    organizowania społeczności lokalnej.

Dokładna charakterystyka metod pracy społeczno-wychowawczej zawarta jest w III części tej pracy. Tu natomiast dokonamy ich charakterystyki przede wszystkim z interesującego nas punktu widzenia.

Mer, uh

procy

hthnttilno-

W pracy kulturalno-oświatowej metoda indywidualnych przypadków wyraża się w opiece i kierowaniu rozwojem kulturalnym i wychowawczym poszczególnych jednostek. Może znajdować zastosowanie zarówno w stosunku do uczestników objawiających szczególne zainteresowania czy talenty, jak i wobec uczestników sprawiających szczególne trudności wychowawcze, wymagających rozbudzenia zainteresowań, zaspokojenia dominujących potrzeb. Sens i wartość tej metody tkwi w osobistym, zindywidualizowanym kontakcie pracownika kulturalno-oświatowego z każdym takim uczestnikiem z osobna, w dobieraniu oddziaływań najwłaściwszych dla osobowości danej jednostki. Praca wychowawcy przy zastosowaniu metody indywidualnych przypadków polega także na mediacji między jednostką a jej środowiskiem,

no

V

na ułatwianiu zrozumienia jej problemów przez otoczenie, na organizowaniu w środowisku poza placówką warunków sprzyjających rozwojowi tej jednostki.

Metoda pracy grupowej polega na kierowaniu zbiorem osób zespolonych wspólnymi celami, zadaniami. Ta metoda, podobnie jak metoda indywidualnych przypadków, służy do pracy z uczestnikami o określonych zainteresowaniach kulturalnych oraz do pracy z uczestnikami nie mającymi takich zainteresowań. Aleksander Kamiński (1972) takie grupy nazywa rozwojo-wo-wychowawczymi. Często przed placówką kulturalno-oświatową staje konieczność pracy z młodzieżą sprawiającą trudności wychowawcze. Takie grupy według terminologii A. Rumińskiego nazywamy rewalidacyjnymi. Sporadycznie placówki kulturalno-oświatowe podejmują grupowe oddziaływania psychoterapeutyczne, podobnie zresztą jak indywidualne, ale na podstawie dotychczas zebranych doświadczeń trudno jeszcze mówić o szerszej użyteczności psychoterapii na tym polu.

Metoda organizowania społeczności lokalnej do zadań kulturalno-oświatowych polega na integrowaniu środków działań instytucji i aktywu społecznego funkcjonującego w środowisku w realizacji wspólnych planów.

W pracy kulturalno-oświatowej funkcjonują ponadto dwa sposoby działania, które w żargonie zawodowym przywykło się określać jako metody. Jeden z tych sposobów powszechnie stosowany w placówkach kulturalno-oświatowych określany jest często jako metoda otwartego uczestnictwa. Mamy z nią do czynienia wtedy, kiedy placówka stwarza sytuacje (imprezy jednorazowe i cykliczne, miejsca i akcesoria wypełniania czasu wolnego) spontanicznego i nie wiążącego na przyszłość przebywania w placówce, w odróżnieniu od metod poprzednich, które zakładają mniej lub bardziej sformalizowaną, długofalową więź. uczestników z placówką.

Zauważyć również można, znając dzisiejszą praktykę działalności kulturalno-oświatowej, że do klasyfikacji metod pracy socjalnej A. Kamińskiego trzeba dodać metodę pracy z rodziną. Prawda, że metoda indywidualnych przypadków zaleca uwzględnianie sytuacji wychowanka w rodzinie i oddziaływanie na rodzinę. Jednak w praktyce coraz częściej widzimy pracę z rodziną jako wyraźnie ukierunkowany i wyodrębniony nurt w poczynaniach społeczno-wychowawczych, edukacyjnych czy w pracy socjalnej.

Pamiętając, że można mówić o tego rodzaju działalności jako o oddzielnej metodzie pracy kulturalno-oświatowej, pomijamy ją dla uproszczenia dalszych rozważań.

Łatwo znaleźć przykłady pracy z zastosowaniem poszczególnych metod. Praca instruktorów z utalentowanym recytatorem czy plastykiem amatorem, pozyskiwanie do współpracy stałych bywalców „stojących na uboczu" lub negatywnie nastawionych to metoda indywidualnych przypadków. Prowadzenie wszelkiego rodzaju zespołów i kól zainteresowań to metoda piacy gin

I ' I