34 (206)

Pod lupą

Tabela 1

PARAMETER	Polyester (MKT)	Polypropylene (MKP)	Polycarbonate (MKC)
Relałwa Disletfńe Cofjsłant	3.2	2.2	2.8
DFat 1kHz (tan Sin %)	0.5	0.02	0.1
IR (megohm x pF)	25,000	100,000	25,000
Dielectric Absorption (%)	0.2	0.05	0.1
Capacitance Drift AC/C (%)	1.5	0.5	1.0
Moisture Absorption (%)	0.4	0.01	0.3
Maximum Temperaturę (°C)	125	100	125
TC (ppm/°C)	+ 400 ^± 200	- 200^±10t)	0 ±100

XXX

+UjB

rlh

do końca stulecia. Dielektrykiem była folia poliwęglanowa, wynaleziona i produkowana przez jedną jedyną firmę Bayer. Na przełomie stuleci Bayer po prostu zakończył produkcję tej folii i dostępne dziś jeszcze na rynku kondensatory poliwęglanowe pochodzą z resztek produkcyjnych. Nie był to jednak zamach na audiofilów. Kondensatory poliwęglanowe wcale nie mają cudownych właściwości. Owszem, gdy się pojawiły w roku 1958, u szczytu ery wzmacniaczy lampowych, były lepsze i miały mniejsze rozmiary od popularnych wówczas kondensatorów stałych. Wtedy było istotne, że w zakresie pojemności powyżej lOOnF były jedynymi kondensatorami o dobrej stabilności cieplnej. Głównie stąd wzięła się ich dobra opinia. Ale to było pięćdziesiąt lat temu. Warto zauważyć, że ważna kiedyś w innych zastosowaniach, bliska zeru wartość współczynnika cieplnego poliwęgla-nowych w urządzeniach audio nie ma absolutnie żadnego znaczenia.

Z czasem pojawiły się inne folie, które z powodzeniem do dziś służą za dielektryk w kondensatorach. Obecnie najpopularniejsze są kondensatory foliowe poliestrowe (MKT). Jak pokazuje tabela 1, mają właściwości porównywalne z poliwęgla-nowymi, choć pod pewnymi względami rzeczywiście odrobinę gorsze. Natomiast popularne dziś kondensatory polipropylenowe (MKP) mają większość kluczowych parametrów lepszych niż poliwęglanowe i mogą je z powodzeniem zastąpić. Jednak u niektórych miłośników audio niesłuszną nieufność budzi fakt, że kondensatory polipropylenowe, właśnie ze względu na dobre właściwości, są wykorzystywane przede wszystkim w układach impulsowych.

Jeśli jednak ktoś chciałby szukać ścisłych odpowiedników, to oferowane obecnie kondensatory PPS (Polyphenylene Sulfide) mają właściwości praktycznie identyczne, jak poliwęglanowe. Zamiast coraz trudniej dostępnych kondensatorów poliwęglanowych MKC, można stosować popularne kondensatory poliestrowe MKT. Warto też dodać, że kondensatory mylarowe, uważane przez niektórych za znakomite do zastosowań audio, w rzeczywistości są kondensatorami poliestrowymi MKT. Na marginesie warto nadmienić, że część sprzedawców podzespołów, wykorzystując nie do końca ścisłe, przesadzone, a nawet fałszywe opinie panujące w środowisku, sprzedaje różne elementy do budowy wzmacniaczy audio po bardzo zawyżonych cenach. Jeśli ktoś chciałby sprawdzić rzeczywisty wpływ kondensatorów na jakość dźwięku wzmacniacza, nie powinien się ślepo kierować opiniami zaczerpniętymi z Internetu, tylko samodzielnie przeprowadzić eksperymenty. Ponieważ jednak ucho i mózg ludzki nie mogą zapamiętać szczegółów wrażeń dźwiękowych przez dłuższy czas, więc aby wyeliminować wpływ sugestii, należy przełączać kondensatory w trakcie pracy wzmacniacza, na przykład wykorzystując wersje z rysunku 166.

b)

Rys. 166

Rezystory

Typ rezystorów, zastosowanych w obwodzie sprzężenia zwrotnego, a także w samym wzmacniaczu mocy, nie jest krytyczny. Przed wielu laty najpopularniejszymi typami były rezystory węglowe, o niezbyt dobrych parametrach, oraz rezystory drutowe. Dziś wykorzystujemy głównie rezystory metalizowane, które mają dobre parametry. Niektórzy stosują tu rezystory o tolerancji 1%, jednak nie jest to konieczne. Mogą być wykorzystane najpopularniejsze rezystory metalizowane o tolerancji 5%. Ewentualne różnice wzmocnienia w kanałach stereo o kilka procent nie mają żadnego znaczenia, bo ucho ma czułość logarytmiczną i nie wychwyci ewentualnej kilkuprocentowej różnicy wzmocnienia i głośności. We wzmacniaczach mocy nie mają też znaczenia ewentualne różnice w poziomie szumów własnych rezystorów metalizowanych 1% i 5%.

Generalnie, w zakresie napięć stałych oraz najmniejszych częstotliwości nie występują istotne problemy. Twórca wzmacniacza może według uznania wybrać jedną z przedstawionych wersji obwodów sprzężenia zwrotnego i wejściowych. Poważne problemy występują natomiast po przeciwnej stronie pasma akustycznego. Właśnie dlatego w obwodzie pętli sprzężenia zwrotnego spotyka się też dodatkowe kondensatory o małej pojemności. Kondensatory o niewielkiej pojemności spotyka się też na wyjściu wzmacniacza, w samym wzmacniaczu, a czasem też na jego wejściu. Ogólnie biorąc, wiadomo, że kondensatory te poprawiają charakterystykę częstotliwościową w zakresie wysokich częstotliwości, a przede wszystkim zapobiegają samowzbudzeniu. Ale dla znacznej części elektroników ich znaczenie i funkcja są nieprzeniknioną tajemnicą. Spróbujemy uchylić rąbka tej tajemnicy w następnych odcinkach.

Piotr Górecki

A

Kompletny kurs podstaw elektro

OŚLA ŁĄCZKA MAXI

Elektroniczny zestaw edukacyjny dla początkujących - wersja maxi Komplet obejmuje lekcje podstaw elektroniki wraz z zestawami elementów niezbędnych do przeprowadzenia ćwiczeń. Wszystkie uktady można zmontować bez konieczności lutowania, na specjalnej płytce stykowej.

www.sklep.avt.pl

AVT-Korporacja Sp. z o.o., 03-197 Warszawa, ul. Leszczynowa 11,

tel.

022 257

84

50,

fax 022 257