35 (415)

ynpaxiiiime 19

MhthAtc, oCoiHa^BftTe uciitp ii thii HK:

i Mamb paszoeapueaem c c6ihom)

Bbhr! Tw y*ć 6ÓJibuie He Hrpńfl c Cńuieft! rioHeMy, MŚMa?

—    Oh ÓHCHb nnoxóii MajibHHK!

—    Aa?

—    Tu óseHb xopóiunii.

—    Toraś Cauie mójkho nrparb co MHOfi?

5. Piąta konstrukcja intonacyjna (MK-5)

MK-5 najwyraźniej słyszymy w emocjonalnie zabarwionych wypowiedzeniach wykrzyknikowych, w których ze szczególną siłą akcentuje się jakąś cechę. Wypowiedzenia te zwykle rozpoczynają się od wyrazów wzmacniających ich treść (np. icaitan, kok, ckójiuko):

Karaś Bcrpeia! Kat o Ha noer! Hacroamaa Becna!

A oto przebieg melodii mowy:

.r > r~ -\ j” ^% \

Kazan Bcrpena! Kac ohś noer! Hacroamaa Becna!

jak wynika ze schematu, MK-5 ma podwójne centrum intonacyjne: pierwsze — w sylabie akcentowanej wyrazu wzmacniającego jakąś cechę lub oznaczającego daną cechę (Kaicaa, ksk. Hacrońmaa), zaś drugie — w sylabie akcentowanej wyrazu, do którego odnosi się dana cecha, lub który ją emocjonalnie wyraża (aeaia. ncrpeia, noer).

Część przędąkccntową HK-5 wymawiamy tonem średnim (zwykle W jego dolnych granicach). W pierwszym centrum konstrukcji melodia mowy wznosi się do poziomu wyższego niż ton średni i utrzymuje się na tym poziomie aż do drugiego centrum. W drugim centrum intonacyjnym melodia mowy opada do poziomu tonu średniego. Część poakcentową wymawiamy tonem niższym niż średni.

Zapamiętaj:

1) . Sylaby akcentowane w obydwu centrach MK-5 wymawia się z większym naciskiem i dłużej niż w pozostałych wyrazach konstrukcji.

2)    MK-5 pomaga odróżnić wypowiedzenia wykrzyknikowe od analogicznych pod względem leksykalno-składniowym pytań z użyciem wyrazów pytających.

Porównaj:

S    2

- CKOJibKO y Bac Ktutr! — Czojibzo y Bac khht?

MHoro.

fla./Mitoro.

3) Jeżeli z HK-5 realizuje się wypowiedzenia jednowyrazowe (np. 3aMCHaTenbiio! 06n3aTejibHol), wówczas pierwsze centrum intonacyjne znajduje się w pierwszej sylabie wyrazu, a drugie — w sylabie akcentowanej:

s

3aMe*iaTejibHo!

4) Za pomocą MK-5 możemy wyrazić nie tylko pozytywną lecz także negatywną ocenę jakiegoś zjawiska. Zależy to od kontekstu i sytuacji w jakiej dana wypowiedź ma miejsce (por. repliki dialogowe nr 4 i 6 w ćw. 21, potwierdzające ocenę negatywną).

y npaiic Hemie 20

OiyuiaflTe, a noTÓM wraiłre c ynirrejieM:

s    s    s    s    s

Kazan BCTpeia! Kazan My3biza! Kazoe cińcTbe! Kaz ona noei! Kaz ohś

TaHityeT! Kaz oh nrpaer! CzoJibzo hbctób! Ckoji&ko TaM iiujim!

5    S    5    i

HacToniuan BecHa! ripezpacHan aĆByuiza! 3aMe><a renbiio! 06s3a-

TenbHo!