398 399 (4)

kową lampę, pracującą w układzie ze wspólną katodą. Tutaj stosuje się podwójne triody. Odmianę tranzystorową stopnia inwer-syjnego nazywa się stopniem z wspólnym emiterem. Zasadniczy układ takiego stopnia jest przedstawiony na rys. 7-29.

Zasadę działania stopnia wytłumaczymy w oparciu o układ lampowy. Trioda LI pracująca w układzie z wspólną katodą jest konwencjonalnym stopniem wzmocnienia wstępnego i jego obliczenie nie różni się niczym od obliczania stopnia oporowego. Trioda L2 gałęzi odwracającej fazę pracuje również w układzie wspólnej katody. Napięcie sygnału jest do niej doprowadzane z dzielnika oporności Rit j R,'j dołączonego do wyjścia gałęzi wzmacniającej. Elementy gałęzi odwracającej fazę są zazwyczaj jednakowe z elementami gałęzi wzmacniającej. Napięcie ujemne siatek obu lamp uzyskuje się z oporności R_k znajdującej się w ich wspólnym przewodzie katodowym. Ponieważ napięcie sygnału doprowadzane na wejście triody L2 jest zgodne w fazie z napięcia gałęzi wzmacniającej U_wyJi, a napięcie wyjściowe U_wyl2 triody L2 ma polaryzację odwrotną w stosunku do jego napięcia wejściowego, U_wy,2 ma odwrotny znak względem U_wylj.

Aby U_uyji miało bezwzględną wartość równą U_n._yju iloczyn współczynnika przenoszenia napięcia dzielnika Ri, R'_s[ przez wzmocnienie k_uj,_r gałęzi odwracającej fazę powinien być równy jedności; stąd

(7.130)

. Oporność R',i przyjmuje się zazwyczaj równą R,₂, dobieraną zwykle zgodnie z własnościami lampy następnego stopnia lub obciążenia. R„ i R_a2 przyjmuje się równe, dobierając ich wartość jak w konwencjonalnym stopniu wzmocnienia wstępnego. Współczynniki wzmocnienia gałęzi oblicza się na podstawie wzorów stopnia oporowego.

Ponieważ przez oporność katodową R_k znajdującą się we wspólnym obwodzie katodowym, płyną przy symetrii gałęzi układu równe i przeciwne co do znaku prądy sygnału, to spadek napięcia sygnału w praktyce na nim nie powstaje i nie należy go bocznikować za pomocą kondensatora C_k.

Zaletą stopnia inwersyjnego z wspólną katodą jest dwukrotnię większe maksymalne napięcie wyjściowe niż w stopniu z obciążeniem dzielonym oraz dwukrotnie większy współczynnik wzmocnienia w porównaniu z stopniem o sprzężeniu katodowym. Do wad należy zaliczyć gorsze charakterystyki częstotliwościowo-fazową oraz przejściową w stosunku do stopnia z obciążeniem dzielonym, brak kompensacji harmonicznych oraz tętnień, asymetrię napięć wyjściowych zarówno na dolnych jak i górnych

częstotliwościach, powstawanie asymetrii napięć wyjściowych na średnich częstotliwościach przy wymianie lampy lub zmianie jej parametrów pod wpływem występujących przy tym zmian współczynnika wzmocnienia gałęzi odwracającej fazę oraz trudności z wprowadzeniem korekcji.

Asymetria napięć wyjściowych na dolnych częstotliwościach powstaje tutaj w związku z dodatkowymi zniekształceniami czę-stotliwościowo-fazowymi oraz przejściowymi, które wnosi układ gałęzi odwracającej fazę. Można ją zmniejszyć stosując kondensator C_s2 o pojemności kilka razy większej niż pojemność kondensatora C,j.

Asymetria napięć wyjściowych na górnych częstotliwościach jest związana z zależnością częstotliwościową napięcia wyjściowego dzielnika P*\ R,'j oraz zniekształceniami częstotliwościowo-fazowymi i przejściowymi, wnoszonymi przez gałąź odwracającą fazę. W celu zmniejszenia tej asymetrii równolegle do R_tl można włączyć mały półzmienny kondensator C (rys. 7-29a). Dostrajając ten kondensator można uzyskać znaczne zmniejszenie wspomnianej asymetrii.

Jeżeli w gałęzi odwracającej fazę znajdzie się lampa o parametrach różniących się od tych, które przyjęto podczas obliczania dzielnika RiiRń',to współczynnik wzmocnienia gałęzi zmienia się i U„_yJ2 nie równa się U„._yyi.

Różnica napięć w gałęziach, powstająca z tego powodu, może osiągać wartość 20...30%, co jest niedopuszczalne dla stopni prze-ciwsobnych mocy, zwłaszcza tych pracujących w kl. B, gdyż pogarsza kompensację harmonicznych i zmniejsza moc oddawaną przez stop^;eń.

W celu zmniejszenia wpływu tej wady, między punktem łączącym oporności R_4l i R_j2 a punktem potencjału zerowego A (minus źródła zasilania anodowego) włącza się oporność równoważącą R„. (przedstawioną linią przerywaną na rys, 7-29a), wytwarzającą ujemne sprzężenie zwrotne w gałęzi odwracającej fazę przy współczynniku wzmocnienia większym niż normalny, gymetry-zujacą w ten sposób automatyczny układ. Taki stopień nazywa się stopniem inwersyjnym samorównoważącym się.

Wprowadzenie oporności równoważącej zmniejsza również asymetrię napięć wyjściowych gałęzi na dolnych i górnych częstotliwościach i dlatego w stopniu zrównoważonym przyjmuje się zazwyczaj C_l2 = C_4l oraz nie stosuje się kondensatora dostrajającego C.

Rozpatrzmy wpływ oporności R„. na pracę stopnia Jeżeli gałąź wzmacniająca ma napięcie wyjściowe wyższe niż gałąź odwracająca fazę, to przy równości Rj, + Rjj = R_s, i dodatniej półfali napięcia Uu-y/i, potencjał punk-

399