3 (12)

TEMAT PRZEWODNI

VAR4 vs. VAR5 (BD usuwano przypadk.) VAR5 = -21,79 + ,99731 *VAR4 Wsp. korelacji = ,72285

^ck. Regresja 95% p.ufności

LA (mEq/l)

Ryc. 4. Wysoka dodatnia korelacja pomiędzy stężeniem izoformy IX kwasu mlekowego a wartością luki anionowej (LA) w grupie cieląt z ciężkimi objawami biegunki.

jelit (enteritis). Nabłonek jelit (enterocyty) pozostaje wówczas nienaruszony, ale enterotoksyny albo blokują wchłanianie Na⁺, albo częściej promują nadmierne wydzielanie Cl' do światła jelit, a w konsekwencji również wydzielanie Na*. W obu przypadkach nadmiar Cl' i Na⁺ w⁷ świetle jelit zatrzymuje wodę, powodując biegunkę. Skuteczny jest wówczas dodatek glukozy do doustnych płynów nawadniających (z zachowaniem stosunku molowego glukozy do sodu 1:1 lub 1,4:1), który pobudza i maksymalizuje glu-kozo-sodowy mechanizm kotransportowy, zapewniający zwrotne wchłanianie sodu ze światła jelit do krwi i następowe wchłanianie wody, efektywnie znosząc objawy biegunkowe.

-    Mechanizm zaburzonego wchłaniania składników pokarmowych - w przebiegu zapalenia jelit na tle rotawirusowym, koronawi-rusowym lub spowodowanego pierwotniakiem Cryptosporidium, uszkadzanie enterocytów przez te zarazki powoduje zmniejszenie powierzchni śluzówki jelit, prowadzące do pogorszenia fragmentacji składników pokarmowych i wchłaniania końcowych produktów trawienia. Przesuwanie niestrawlonych i niewchłonietvch

J    L J

składników pokarmowych z jelita cienkiego do jelita ślepego i okrężnicy dostarcza substratów do przemian fermentacyjnych z uwalnianiem dużej ilości lotnych kwasów tłuszczowych oraz trudno i powoli metabolizowanego kwasu D-mlekowego. Związki te napędzają z jednej strony rozwój biegunki osmotycznej, z drugiej kwasicę metaboliczną. W takich przypadkach w osoczu krwi obserwuje się hipernatriemię, szczególnie wówczas gdy cielęta nie mają dostępu do mleka lub swubodnego picia wody. Jest to skutek działania aldosteronu i ADH, zmierzającego do zatrzymania sodu i wody.

-    Zaburzenia hormonalne podczas biegunek cieląt - w⁷ patogenezie biegunek ważny jest rówuież element zaburzeń hormonalnych. ZBC spowodowany np. przez E. coli opóźnia pulsacyjne uwalnianie LH, prowadzi do podniesienia poziomu GH oraz obniżenia stężenia kortyzolu (2). Zwykle w⁷ 9. dniu trwania biegunki u cieląt podnosi się poziom insuliny. Powyższe zmiany hormonalne mają długofalowe następstwa. Jelita nowo narodzonego cielęcia nie tylko stają się miejscem nagłego wchłaniania składników pokarmowych, ale są również najszybciej rozwijającym się narządem w⁷ okresie pourodzeniowym. W tym czasie przepuszczalność jelit jest większa i obniża się z wiekiem, co chroni przed infekcjami bakteryjnymi. Zarówuo kortyzol, jak i GH odgrywają znaczącą podwujną rolę. Regulują mianowicie przepuszczalność jelit i ich wzrost. Poziomy kortyzolu są maksymalne w⁷ okresie okołourodzeniowym. Kortyzol ułatwia wchłanianie IgG. Wysoki poziom GH, poprzez swoje receptor)⁷, pobudza proliferację komórek krypt jelitowych. Jest przez to ważny dla rozwuju i czynności przewodu pokarmowego.

Odwodnienie i kwasica metaboliczna w przebiegu ZBC

Częstymi i bardzo niebezpiecznym powikłaniem biegunek u nowo narodzonych cieląt jest odwodnienie i postępująca kwasica metaboliczna. Przeprowadzona przez nas analiza parametrów⁷ równowagi kw⁷asowo-zasadowej krwi w⁷ trzech grupach cieląt wyodrębnionych ze stada żywionego preparatem mlekozastępczym „Sanolac rot" (zdrowe, z lekkimi i ciężkimi ob

jawami biegunki) unaoczniła progresywne obniżanie się w^rartości pH osocza krwi, występujące wraz z narastaniem objawów⁷ biegunki (ryc. 2). W grupie cieląt z ciężkimi objawemi biegunki pH krwi było znacząco niższe w⁷ po-rówmaniu z cielętami zdrowymi i wynosiło 7,27 ± 0,03. Rozwijająca się kwasica metaboliczna zaburza przede wszystkim układ krążenia poprzez zmniejszenie napięcia ściany naczyń, zmiany w⁷ uwalnianiu i odpowiedziach na kate-cholaminy, upośledzenie metabolizmu mięśnia sercowego, osłabienie jego kurczliwości oraz doprowadzające do arytmii zaburzenia w⁷ układzie bodźco-przewodzącym (16). Postępująca w takich przypadkach niewydolność mięśnia sercowego, będąca niejednokrotnie bezpośrednią przyczyną padnięć cieląt, jest spowodowana obniżeniem poziomu potasu w⁷ kardiomiocytach przy jednoczesnej hiperka-liemii (9,16). Narastające przy biegunkach odwodnienie organizmu (dehydratacja) doprowadza do zmniejszenia perfuzji nerek, tym samym obniża wydalanie jonów⁷ wodorowych, pogłębiając stan kwasicy. Stopień odwodnienia można określić na podstawie wzoru:

% odwodnienia =

prawidłowa masa ciała (kg) - masa ciała w stanie biegunki (kg) prawidłowa masa ciała (kg) * 100

Stopień odwodnienia decyduje o objawach klinicznych, np. przy 4% odwodnieniu dochodzi do osłabienia odruchu ssania, suchości błon śluzowych z zachowaniem w miarę prawidłowego napięcia powłok skórnych. Natomiast przy 10% odwodnieniu obserwoije się brak odruchu ssania, hipotermię oraz niemożność utrzymania postaw)⁷ stojącej. Niezbędna jest wówczas intensywna terapia płynami energetyczno-elektrolitowo-zobojętniającymi (8, 9). O ile z jednej strony kwasica jest następstwem odwodnienia i ucieczki HCOy, o tvle z drugiej wynika ze wzmożonej fermentacji strukturalnych węglowodanów⁷, które nie zostały strawione i wchłonięte w⁷ jelitach cienkich. Należ)⁷ podkreślić, iż bakterie fermentacyjne mają zdolność syntetyzowania zarówmo formy V, jak i D‘ kwasu mlekowego (7). W warunkach

m

fizjologicznych obie te izoformy praktycznie nie wchłaniają się do krwi, ulegając wysyceniu do krótkołań cuchowych kwasów⁷ tłuszczowych

J    J

(5). W przebiegu biegunek, gdy duża ilość łatwo fermentujących węglowodanów⁷ jest dostępna dla bakterii fermentacyjnych, wytwarzany kwas mlekowy ulega nagromadzeniu w⁷ jelitach, a następnie jest wchłaniany do krwi. Izoforma L⁺ jest z łatwością metabolizowana w wątrobie i nerkach do pirogronianu i nie występuje w⁷ dużych stężeniach w⁷ osoczu krwi, zaś forma D'

J    4.

kwasu mlekowego jest metabolizowana znacznie wolniej, a jej stężenie w⁷ osoczu krwi bardzo szybko wyrasta do wartości kardio- i neu-rotoksycznych (5) (ryc. 3).

Nasze badania, mające na celu określenie stężenia enancjomerów⁷ kwasu mlekowego w osoczu krwi, przeprowadzane metodą wyso-kosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) wyposażonej w⁷ specjalną kolumnę chiralną, pokazują dominację formy D' tego kwasu w⁷ stanach biegunkowych u cieląt. Rozwijająca się ciężka kwasica metaboliczna wynikała więc z szybkiego wchłaniania i nagromadzenia we krwi praktycznie nieulegającej metabolizmowi formy D' kwasu mlekowego, której okres półuwania jest 10-krotnie dłuższy niż formy L⁺ i wynosi według Lorenza 220 minut (12, 13). Odzwierciedleniem nagromadzenia się w organizmie kwasu mlekowego jest znaczący wprost do 27,03 ± 1,25 mE/1 wartość luki anionowej (LA) [(LA = Na⁺ + K⁺) - (HCOy + Cl')] -parametru określającego wartość tzw⁷. niemierzalnych anionów⁷, w⁷ których skład w⁷chodzą mleczany, p-OH maślan, siarczany czy fosforany. Określenie zmian w⁷w^Tartości LA

v    »

ma bardzo istotne znaczenie w⁷ ustaleniu przyczyny i przebiegu kwasicy metabolicznej (1,21). Są jednak przypadki biegunek przebiegających z kwasicą hiperchloremiczną, w⁷ których pierwotna ucieczka wodorowęglanów⁷ z kompensacyjnym nasileniem zwTOtnej re-sorpcji Na* i Ck w⁷ nerkach zasadniczo nie zmienia wartości LA (1). Wykazana w⁷ naszym doświadczeniu dodatnia korelacja (r = 0,73) pomiędzy wartością LA a stężeniem kw⁷asu mlekowego w⁷ grupie cieląt z ciężkimi objawami biegunki podkreśla udział kwasu mlekow⁷e-

MAGAZYN WETERYNARYJNY vol 19 nr 155’2010