44,45 (6)

kunałość metod diagnostycznych i trudności z różnicowaniem }>oszczegol-nvch zaburzeń.

Mimo licznych i wielozakrcsowych badań w tm 7aV.rcs.ie Lslnicjc nadal chaos terminologiczny, odmienne traktowanie 7aburzcń prze/ poszczególnych badaczy, mała przydatność różnych teorii, t akty tc można wiązać 7. istnieniem rozbieżności co do roli poszczególnych czynników patogennych w powstawaniu zaburzeń mowy, znaczenia środowiska rodzinnego i innych właściwości rozwojowych dziecka dJa kształtowania się mowy.

2. Opóźniony rozwój mowy

0    opóźnionym rozwoju mowy możemy mowie wówczas, gdy słownictwo dziecka (zarówno słownik czynny, jak i bierny) jest poniżej wieku chronologicznego, poniżej normy przewidzianej dla danego wieku. Opóźnienie to ma nic tylko aspekt ilościowy, ale i jakościowy. Do opóźnienia dołączają się najczęściej różne typy zaburzeń artykulacyjnych, nieprawidłowości semantyczne, złe rozumienie poleceń słownych^

Określenie opóźnionego rozwoju mowy jest bardzo mało precyzyjne

1    właściwie me /osrało zdefiniowane: Autorzy posługują się nim w przypadkach, gdy określony etap w rozwoju mowy nie pojawił się u dziecka w oznaczonym i uznanym za właściwy czasie. Jak wiadomo, istnieją duże różnice indywidualne w tempie i rytmie rozwojowym dzieci, co jest widoczne zwłaszcza w zakresie mowy. Dlatego też opóźnienie rozwoju mowy u dziecka należy określać bardzo ostrożnie. Przy wykluczeniu czynników środowiskowych, ogólnego opóźnienia rozwoju i innych zaburzeń, np. słuchu, emocjonalnych, obserwowany brak lub słaby rozwój mowy może byc wycinkowym opóźnieniem w zakresie mowy. co jest przykładem nierównomiernego rozwoju. Zwraca rva to uwagę II. Spionek (1'JKO) podkreślając, że dziecko takie potrafi dostosować swoje zachowanie do konkretnych sytuacji życiowych, potrafi prawidłowo myśleć w działaniu, rozwiązuje na poziomic swojego wieku wszystkie praktyczne zadania, które nic wymagają uogólnień słownych, w anamnezie zaś nie stwierdzamy u dziecka innych odchyleń we wczesnym rozwoju psychoruchowym. W przypadkach wycinkowego opóźnienia rozwoju mowy dziecko wypowiada kilka sylab lub słów, które są dla niego symbolami służącymi do porozumiewania się. Często naśladuje melodię mowy matki lub innej osoby, jeśli ona do niego mówi. Sposób zabawy i zachowania się dowodzą, że inteligencja dziecka jest na prawidłowym 4-1

ko/woj mowy rozpoczyna się nieraz gwałtownie, bez konicc/noś-ncji Ickaiskicj.

/niony rozwój mowy może przejawiać się w późniejszym gawor/c-pózniejszym wymawianiu pierwszych słów, w uhósłwio. słownika zarówno biernego, jak i czynnego, w późniejszym pojawianiu się zdań, w dłuż-*<*in utrzymywaniu się nieprawidłowych struktur gramatycznych. Może d*>tyc/yc wszystkich aspektów mowy łub ograniczać się tylko do niektórych I mi I* Dość często opóźniony rozwoj mowy u dzieci wiąże się z zakłócc-ni.mii w znajomości języka. Dotyczą one formalnej strony wypowiedzi, sto--o*,,nych form gramatycznych, budowy zdań. Dzieci w wieku szkolnym, wykazujące opóźnienia językowe, maja mały zasób słów, trudności z formułowaniem dłuższych wypowiedzi. występują często agramatyzmy.

W piśmiennictwie foniatrycznym (Mitrynowicz, 19fi}) rozgranicza się l/w proste opóźnienie rozwoju mowy, gdy nic ma zmian anatomiczno fizjo-Wn/nych, a tylko powolny rozwój mowy, od „opóźnienia rozwoju mowy"/ I • i min ten rezerwuje się dla przypadków o określonej etiologii. W piśmienni, lwic amerykańskim stosuje się określenie — „opóźnione opanowanie języka", „opóźnienie rozwoju języka” (Richardson, 19$}). F_ Dilling Ostrowska (1979) opóźniony rozwój mc*wy zalicza do wrodzonych zaburzeń mowy. /.. Kordyl (196$) stosuje określenie „niedoksziałccnic mowy w typie .il.izji (alalia)", zaliczając tu przypadki dzieci, krórc w odpowiednim czasie rur opanowały budowania wypowiedzi słownej (alalia ekspresyjna) lub jej odbioru (alalia perccpcyjna). Autorka zwraca uwagę, że określenia „nic-il"kształcenie mowy" oznacza, iż u dziecka mowa nic osiągnęła pełnej swej formy. Jednocześnie sugeruje pe wien stopień jej rozwoju, a więc element pozytywnej prognozy, gdyż akcent pada tu na fakt trwania nadal nie zakończonego procesu kształtowania się mowy. M. Sccman (1962) określa opóźniony rozwój mowy jako konstytucjonalne opóźnienie rozwoju wskutek uszkodzenia aparatu otolitowcgo (nieprawidłowe ułożenie płodu w czasie po lodu). Wśród przyczyn opóźnionego rozwoju mowy Sccman wymieniu; przyczyny wrodzone, defekty organów mowy. przy czym uważa, że defekty li mogą mowę zaburzyć, a nic opóźnić, zaburzenia słuchu, opóźniony rozwój umysłowy, zaniedbanie środowiskowe. W przypadkach, gdy u podłoża opo/nionego rozwoju mowy leżą niewątpliwie uszkodzenia centralnego układu ruchowego, proponuje termin — dysfazja.)

Jak podano wyżej, niektórzy autorzy wyraźnie odróżniają tzw. proste o|*o/nienie rozwoju mowy. Według MJi. Ucrxy'cgo (1964) u podłoża lego opóźnienia leży dezorganizacja synenergii mięśniowej w akcje mówienia lub

45