47 (287)

I IlrłimnUO tHi-rnń*i. |)    »rei.i

!SRV ')7ł JłM*l -1M95-0. ■ I- WM PWN ZXf

Łączna koncentracja gazów cieplarnianych wynosi obecnie ok. 430 ppm ekwiwalentu dwutlenku węgla.

Dwutlenek węgla. Od 1795 do 2005 r. koncentracja dw utlenku węgla w atmosferze wzrosła z 280 do 379 ppm. Obecny poziom dalece przekracza zakres naturalnej zmienności z ostatnich 650 tys. lat (180 300 ppm).

Wzrost koncentracji CO. w połowie (ook. 50 ppm) nastąpił po 1970 r.. co odzwier ciedla duży wzrost emisji w ostatnich dziesięcioleciach, Emisje pochodzą przede wszystkim ze spalania paliw kopalnych oraz produkcji cementu - w 2005 r. w ilości równoważnej ok. 7,2 (± 0.3) mld t węgla rocznie (historyczne emisje przedstawia ryc. 5.1). Według danych z lat 90. XX w. dodatkowe 1.6 (± 1,1) mld t węgla w postaci CO . dostaje się z biosfery' wskutek zmiany sposobu użytkowania ziemi, a głównie wypalania lasów (powoduje to nie tylko bezpośrednią emisję dwutlenku węgla, ale odsłanianie gleby, w której część zawartej materii ulega szybkiemu utlenianiu z wydzieleniem CO_:). Łączna emisja wynosi ok. 8.8 mld t. Emitowany dwutlenek węgla jest pochłaniany przez wody oceanu w procesach fizykochemicznych oraz w procesach asymilacji biosfery (w tym wskutek zalesiania na półkuli północnej). W atmosferze pozostaje ok. 45' ' wyemitowa nej ilości dwutlenku węgla.

Do 2100 r., w zależności od wielkości emisji, koncentracja dwutlenku węgla może wzrosnąć o 20-224 ppm.

Metan. Głównymi źródłami metanu są bagna, ryżowiska, przeżuwacze, energetyczne wykorzystanie biomasy i gazu ziemnego oraz kopalnie węgla. Roczna emisja ustabilizowała się na początku lat 90. i wyniosła w 2000 r. 5.9 mld t ekwiwalentu CO,. Koncentracja metami wzrosła z 350 cząstek na miliard (ppb) przed 160 tys. lat do 800 ppb 200 lat temu i 1774 ppb w 2005 r., co dalece wykracza poza zakres naturalnej zmienności z ostatnich 650 tys. lal (320-790 ppm).

Ryc. 5.1. Zmiany emisji dwutlenku węglu zc upalaniu paliw kupalnych i produkcji cementu w kilach 1751 2UU4 Źródło: opracowanie własne na podstawie CDIAC (2007).

Iv Ii; k-łranU- II K>r[:n;i.-,y\.tkhya? .iw-niWp'-™*" • i'^-,.    'li:8

ISRN 978-KMU-M«$$.n. U l:v WN PWV ’(»:«

W hitach 1980-1990 jego stężeniu rosło 12-17 ppb rocznic (ok. 0.9%). a obecnie spadło do niecałych 2 ppb rocznic. Przewiduje się. że w 2050 r. koncentracja metanu powinna być zbliżona do obecnej (IPCC 2007, Rotmans i in. 1992: 404 413).

Podtlenek azotu. Podtlenek azotu jest produktem denitryfikacyjnych bakterii żyjących w glebach i wodach powierzchniowych. Wzrost jego emisji przede wszystkim jest powodowany stosowaniem nawozów azotowych oraz przekształcaniem terenów leśnych w uprawne. Może także powstawać przy spalaniu paliw kopalnych. Jego emisja wyniosła w 2000 r. 3,4 mld t ekwiwalentu CO,. Koncentracja podtlenku azotu w troposferze wzrosła od XIX w. z 270 do 319 ppb, a obecnie rośnie w tempie 0,2-0,3% rocznie. Do połowy wieku jego koncentracja wzrośnie prawdopodobnie o 20%.

Inne gazy. Człowiek emituje wiele substancji, poza wyżej wymienionymi, które przyczyniają się do globalnego ocieplenia. Większość z nich nic występuje w stanic na turalnym. Należą do nich substancje objęte protokołem montrealskim (zob. podrozdz. 6.5): freony (fiuorochlorowe pochodne metanu i etanu) i halony, /.a szczególnie groźne uznawano freony. Pochodzą one głównie z urządzeń, w których są stosowane jako media robocze (aerozole, klimatyzacja samochodowa, lodówki, przemysłowe myjnie i pralnie) oraz z produkcji materiałów piankowych. Podjęte działania spowodowały zahamowanie. a nawet spadek emisji niektórych z nich. Rośnie natomiast koncentracja i wpływ substancji, takich jak: hydrofluorowęglowodory czy związki perfluorowane (np. sześcio-lluorek siarki, sześciollu orce tan).

Wszystkie wymienione gazy mają czas życia mierzony w larach. Nietrwałym gazem cieplarnianym jest ozon troposleryczny. Jest on zarazem zanieczyszczeniem wtórym. Powstaje W' wyniku reakcji fotochemicznych zachodzących w powietrzu zanieczyszczonym tlenkami azotu, węglowodorami i tlenkiem węgla (smog fotochemiczny), pochodzących głównie z transportu drogowego.

5.3. Prognozy zmian temperatury

Prognozowanie zmian temperatury jest trudne ze względu na niepełną wiedzę odno śnie do funkcjonowania systemu klimatycznego (chodzi tu przede wszystkim o niepewność odnośnie do związku przyczynowo-skutkowego między koncentracją gazów cieplarnianych a temperaturą iroposfery) oraz niemożność przewidzenia przyszłych emisji gazów cieplarnianych i ich koncentracji w atmosferze. W zależności od scenariusza (wielkości emisji i wrażliwości klimatu) prognozy przewidują do 2100 r. wzrost temperatury o 1,8-4,0°C (średnie poszczególnych modeli, z uwzględnieniem błędu l,2-6_:4X) w stosunku do ostatniego dwudziestolecia XX w. W związku z termalną inercją oceanów temperatura będzie rosła i po 2100 r.. nawet jeśli koncentracja gazów cieplarnianych się ustabilizuje. Gdyby natychmiast zatrzymać wzrost koncentracji gazów cieplarnianych, to i tak temperatura wzrosłaby o 2-6°C do 2400 r. (IPCC 2007, Wigley 2005: 1766-1769).

Klimatolodzy sądzą, że współczesny system klimatyczny może tolerować ocieplenie rzędu 1-2°C. Przy dalszym wzroście temperatury atmosfera ulegnie gruntownemu przeorganizowaniu zmieni się cyrkulacja atmosferyczna, przesuną się strefy klimatyczne. W strefie umiarkowanej należy się liczyć ze znacznym wzrostem zmienności warunków pogodowych. Oczekiwać należy zwiększenia częstotliwości i intensywności różnych zja-

99