4

Zmiany w czasie; czyli tzw.. dynamika klasy

Słyszysz w pokoju nauczycielskim, że ta klasa jest niezła, a z tamtą są kłopoty. Jak mówią o twojej klasie? Starasz się dowiedzieć, masz trochę nadziei, że nie będą mówili źle. Sam chcesz wyrobić sobie obraz prawdziwy, ale liczysz się z tym, że dla pozostałych nauczycieli obraz twych uczniów jest ujemny, a ty przecież już po pierwszych kontaktach czujesz do nich sym patię.

Właściwie powinno się mówić o klasie: ta klasa jest w tej c h w i lilaka, a nie inna. W stosunku do zęsj3oiów_uczniowskich, podobnie jak dq ludzi, chętnie stosuje się etykietki, utrwala opinie krzywdzące^„juiLJiązbyt "cliwalące, jakby klasa złożona z żywych, dorastających ludzi, byłgL,,constans". Raz na zawsze dobra arbćTzła czy też: niezgrana, krzykliwa, zdolna, ale leniwa — i tym podobne epitety, będące zawsze rodzajem ocen, chociaż nie wywodzących się z rzetelnej diagnozy stanu rzeczy, prognozujących bezpodstawnie* o przyszłości gromady dzieci, która jutro już może być inna, a za miesiąc czy rok pokazać całkiem odmienne, niespodziewane oblicze. Klasa — jak człowiek — nie jest, ale staje się.

Mówimy wówczas o tzw. dynamice klasy szkolnej jako grupy społecznej. Istnieją rozbudowane’ teorie socjologiczne i socjopedagogiczne dotyczące tematu: dynamika klasy. Nie streszczajmy ich tutaj, choć przy okazji przeczytaj cokolwiek o tym interesującym i ważnym dla wychowania zjawisku. Na razie przyglądaj się uczniom, których tobie, jako wychowawcy klasy, dano pod opiekę.

Przy waszym pierwszym spotkaniu byli spokojni, czujni, teraz są hałaśliwi, niesforni. Jeszcze wczoraj zdawało ci się, że są skłóceni, skarżą jeden na drugiego, teraz widzisz — po ostatniej wagarowej awanturze — że potrafią się zorganizować i polem solidarnie kłamać — także i tobie. Przed tygodniem miałeś przerwy zatrute skargami nauczycieli, że się nie uczą, nie odrabiają lekcji, nie chcą zgłaszać się do odpowiedzi. Teraz tych alarmów już jest mniej. Samorząd wybrali,.na chybcika, bez zastanowienia, jakby im było wszystko jedno, a wczoraj zgłosili chęć powtórzenia wyborów, bo oceniają niektórych działaczy samorządu klasowego yjemnie i muszą ich wymienić. Coś się zmienia w klasie, to klasa sama się zmienia pod różnymi względami i w różnych kierunkach.

Co zmienia się lak dynamicznie w klasie, którą obserwujesz codziennie i która od czasu do czasu zaskakuje cię czymś niespodziewanym, nową jakością, wyskokiem, lub odkrywasz jakąś jej trwałą cechę, której dotych-

14

czas nie zauważyłeś? Tych zmian jest dużo. Nie dadzą się uporządkować w spójny system. Zwróć więc uwagę na niektóre przynajmniej — najważniejsze dla ciebie jako wychowawcy — zmiany.

Zmieniają się postawy twoich wychowanków. Postawy wobec życia („warto lub nie warto angażować się w coś, jest sens lub nie ma sensu starać się o osiągnięcie czegoś”, już zaczynają myśleć o przyszłości lub jeszcze nie dojrzeli do tego itd.). Postawy wobec nauki szkolnej („jest to uciążliwy obowiązek, konieczne zajęcie połowy dnia, interesujące, ale nie pasjonujące spędzanie czasu” itd.). Postawy wobec ciebie, nauczycieli, szkoły jako instytucji („ta szkoła, nasza szkoła, nasz stary , rozmaite odcienie emocjonalne przezwisk nadawanych nauczycielom, wyraz twarzy, ton głosu, gest wtedy, gdy do nich się zwracasz z prośbą, poleceniem, pochwalą czy napomnieniem). Postawy wobec siebie nawzajem (kum-plostwo albo izolacja, kliki albo skupianie się wokół „gwiazd” czy też wyraźna ucieczka w pozaszkolne towarzystwo rówieśnicze itd.).

Zmieniają się p o s tępy w nauce. Coraz lepsze albo coraz gorsze oceny w dzienniku. Klasa się wyrównuje, dystans między najlepszymi i najgorszymi zmniejsza się. Albo się zwiększa; już są tacy, którzy na pewno nie poradzą sobie w tym roku sarni, bez pomocy z zewnątrz. Z jednych przedmiotów jest coraz lepiej, z innych nadal niedobrze lub coraz gorzej.

Zmienia się aktywność uczniów. Aktywność w podejmowaniu Zadań nie związanych z lekcjami (sami nagle robią gazetkę satyryczną, domagają się wycieczki, powiększa się drużyna harcerska), aktywność w loku lekcji i godzin wychowawczych (zgłaszają się sami do odpowiedzi, proponują tematy, mają pytania i problemy).

Zmienia się poziom i charakter integracji społecznej w klasie, co wiąże się ściśle ze zmienianiem się postaw wobec siebie nawzajem. Są bardziej lub mniej solidarni, wybucha coraz więcej lub coraz mniej konfliktów, uwidacznia się grupa przywódcza z autorytetem coraz większym lub mniejszym.

I jeszcze — enigmatycznie określany charakter klasy też się zmienia, co zauważają również inni nauczyciele mówiąc, że klasa jakby trochę wydoroślała czy — że okazała się całkiem sympatyczna.

To_są najważniejsze zmiany zauważalne zewnętrznie, bo te najważniejsze rzeczywiście odbywaia^się poza zasięgiem wzroku, w samych luttetach: zmiany systemów wartości^ dojrzewanie emocjonalne, pogłębianie lub spłycanie się wrażliwości. Dla wychowawcy najczęściej dostępna jest wiedza o tych zmianach, które wyrażają się zachowaniami uczniów. Dobrze jest

1.5