4 (1575)

II. RUCH OKRĘŻNY W GOSPODARCE RYNKOWEJ

W gospodarce rynkowej najważniejszą rolę spełniają gospodarstwa domowe i podmioty gospodarcze (firmy). Gospodarstwa domowe to miliony konsumentów, nabywców różnych dóbr, którzy występują jednocześnie w roli właścicieli czynników wytwórczych (pracy, kapitału i ziemi) niezbędnych w procesie produkcji. W przedrynkowych stadiach rozwoju gospodarczego (niewolnictwo, feudalizm) zaspokajanie potrzeb dokonywało się w ramach gospodarstw domowych, aczkolwiek niektóre dobra kupowano na iynku (jarmarki, targi) lub bezpośrednio od ich wytwórców (rolników, rzemieślników).

Gospodarka rynkowa funkcjonuje w oparciu o podmioty gospodarcze koncentrujące się na wytwarzaniu dóbr i usług kierowanych na rynek, do anonimowego odbiorcy. Celem podmiotu gospodarczego jest maksymalizacja dochodów (zysku) poprzez zaspokajanie potrzeb anonimowych odbiorców, artykułowanych w formie zapotrzebowania na konkretne produkty.

Najbardziej spójne określenie podmiotu można znaleźć w ustawie „o podejmowaniu działalności gospodarczej”. W myśl tej ustawy podmiotem gospodarczym jest osoba fizyczna, osoba prawna lub każda inna jednostka prowadząca działalność gospodarczą, we własnym imieniu i w celach zarobkowych. Działalność gospodarcza to produkcja, handel, usługi.¹

Podmioty gospodarcze występują w różnych formach organizacyjnych. Najliczniejsze są podmioty jednoosobowe w których właściciel najczęściej sam wykonuje czynności handlowe czy usługowe. Podmioty zorganizowane są w także w formie spółek osobowych (spółka jawna) i kapitałowych (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna). W gospodarce mamy do czynienia także z innymi formami organizacyjnymi takimi jak; przedsiębiorstwa państwowe i komunalne, spółdzielnie, itp..

Uproszczony schemat funkcjonowania gospodarki zamieszczony poniżej ujmuje wymianę wzajemnych świadczeń pomiędzy gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami (model dwusektorowy).

Schemat nr 1. Relacje pomiędzy gospodarstwami domowymi a podmiotami gospodarczymi (przeds ięb iorstwam i).

Wydatki na dobra i usługi (C) Dobra i usługi (K)

GOSPODARSTWA    PRZEDSIĘBIORSTWA

DOMOWE (GD)

—¹■ Usługi (podaż) czynników produkcji (praca, kapitał, ziemia)    ¹

Dochody czynników produkcji (płace, zyski, odsetki, czynsze, renty) Y

7

1

Niektórzy autorzy podręczników makroekonomii pojęcie podmiotu gospodarczego rozszerzają na gospodarstwa domowe, gdyż w nich podejmowane są istotne decyzje gospodarcze, np. o zatrudnieniu, o konsumpcji o oszczędnościach. Za podmioty uważa się również państwowe jednostki organizacyjne.