50 51 (21)

59 WkOtSSiA USriKKSM: UPIJ i. »)({(!, f*ZYSTĘ?«iIO

59 WkOtSSiA USriKKSM: UPIJ i. »)({(!, f*ZYSTĘ?«iIO

Niemiecki s»*y-ebofc? Wfflrebii WmiiH tmxbfl Się '-V toku IHlZ, ss^wężsjaefi, JiiyfeifefccrfWK-f?3M iwsysjif cferany Świecami' i: pite dftótw*U konsj. Wfc!ążj<^.te. erzmadowdzfe-dfferrc, G).r< saar Opuści! 4>s)i re-rfctosy, ramiesz-Młc » rofc*j»c*eg<j pastom.

Początkowo nauitt «l* mu

kiepsko i mysia! powtarzać k Sa-s?. W faMfcu podja! studia nsc-fyem W »d4ei na dostawie życic. Jedaak nie iufeł! praotr-

»;e s psi^eniaiw i pofc*Sęt8 się ptjS choiligii i fihsus S» 'Alrńice >i.i! się fiata pnwite iikiełS,» w ss,!5-

r.i ?!*.<'! u-j uf.s

połwifeił eonie ś deiccioni ,',ik»!-vs!« jodęo' aitsplt, PodciM ciężkiej chUKiyjCKogk-,* nymżojęckunisj* Usi?au3&apH»-iye związanych t umieranie®. Żji jednak (fefcj i to tHogo. ZłttSlł w toku I92G, kiedy iu-<teie oświetlali domy clektryor-nossic', a podróżowai! sa»o-

ctedami i sśiśęfetfeu.

psychologii jako nauki iaboratoiyjncj w drugiej poło-wic XIX wieku. Niektórzy i historyków ustanawiają początek tej nauki na rok 1860, w którym to Gustaw Theodor Fcehner (1801-1887) wydal swoje dzieło Elementy psycftofizyki, pokazujące, w jaki sposób zdarzenia fizyczne (jak światło czy dźwięk) są związane !■ psychicznymi wrażeniami i spostrzeżeniami. Pechner zaproponował także sposób, w jaki można naukowo mierzyć efekty takich zdarzeń. Większość historyków uznaje jednak za datę narodzin psychologii jako nauki laboratoryjnej rok 1879 - wtedy to Wilhelm Wundt założy! w Lipsku pierwsze laboratorium psychologiczne.

STRUKTURAUZM

Podobnie jak Arystoteles. Wilhelm Wundt twierdził, że umysł ludzki jest zjawiskiem naturalnym i jako taki może być badany naukowo, tak jak Światło, temperatura czy obieg krwi w organizmie. Wundt posługiwał ssę metodą introapekcji, zalecaną jeszcze prze* Sokratesa, próbując wyróżnić podstawowe składniki doświadczenia psychicznego. Wraz ze współpracowsiikami starał się możliwie dokładnie i obiektywnie śledzić wrażenia psychiczne odczuwane w reakcji na różne dźwięki i bodźce świetlne.

Wundt i jego uczniowie stworzyli szkołę psychologiczną zwaną stmtatuntll-utai, Seh celem było rozłożenie świadomego doświadczenia psychicznego na obiektywne wrażenia zmysłowe i subiektywne odczucia, takie jak woła i emocje, oraz obrazy umysłowe, takie jak wyobrażenia i pamięć. Smikturaliści byli przekonani, że istotą funkcjonowania ludzkiego umysłu jest łączenie tych podstawowych elementów doświadczenia w różne całości.

Jednym z amerykańskich uczniów Wundta był O, Stanley Jiaii (1844-1924). który interesował się rozwojem psychicznym. Wielu uważa go za twórcę psychologii rozwojowej. Jest on także założycielem Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego,

FUNKCJONAUZM

Tuikwfąc psydaiagię jak sMt ^tetnieti ttitMmi jn dogemft sec są iodną i nk*.

WUSW iWJS

W końcu XIX wieku kluczową postacią amerykańskiej psychologii był William James. Ujmował on psychologię szeroko, głównym przedmiotem jej zainteresowania czyniąc relację między świadomym doświadczeniem psychicznym a zachowaniem. Twierdzi! na przykład, że strumień świadomości ma charakter płynny i nieprzerwany. Imrospekcja prowadziła go do wniosku, że doświadczenie nic może zostać rozłożone na jakieś podstawowe składniki, jak to utrzymywali struk-luraliści.

James stworzył kierunek zwany funkejonaiiwaem, który zajmował się zarówno zachowaniem, jak i świadomością. Punkcjonalizm próbował wyjaśnić, w jaki sposób doświadczenie psychiczne pozwała nam na bardziej adaptacyjne

Wiilfej James

0«ą2-tai'ó)( teat pwwśdflpt-Hiau)-ega James*. n .jyw.;-

ny jer! pierw-s yn naprawdę amotykański® pśyćliółęgleBt;, łfedicśtri! t **■

SHSiiSśj reC/isy, a jego dęia by-wat regularnie od w ifd r any ptm takie zMkjjńMto&si, j# Ralph WaMci Emenup, Hi-ii-

ty ?Xwi;i Tt:,.trc:m, Natftnnki f fowtbwne. Alfre-ii U'aCt-,-n-fjyson ery tobn Sais/i Mlii. Jsmeą utaU-zyi medycynę na liarwmlwc. chśsj nigdy nie stoi' jtif pfaktyiująrjjn. teks-rreos. Jego A.irii-ra -/awwiuwa miafsi ćtlarakMf, ąśśdewfcki --*ysjaffi>ł na 1 tai-Siinfeie -- fi-siotopi. notsci filneofic. n węsząc psychologię. Swoje poglądy przedstawił w pierw-tzym inywaetśdjyfl) podręczniku p.yęMugkTttyjn zaryiu-

funkcjonowanie w otoczeniu, na przykład w jaki sposób wykształcanie nawyków pomaga nam radzić sobie x powszechnie prswtareająeymi sic sytuacjami.

Funkcjonaiiśd uzupełniali introspekcję laboratoryjną obserwacją zachowania. Podczas gdy strukłurali-śei zapytywali: „Jakie są składniki procesów psychicznych?”, funkcjónailści pytali Jakie są cck- (funkcje) zachowania i procesów umysłowych? Jakie są ich konsekwencje?”,

James pozostawał pod wpływem teorii ewolucji stworzonej przez angielskiego biologa Karola Darwina (ł809~18S2). Darwin twierdzi!, że o przetrwaniu i reprodukcji organizmów decyduje ich wyposażenie we właściwości adaptacyjne. Natomiast organizmy własności takich pozbawione są skazane na zagłady. Doktryna ta jest znana pod nazwą „przetrwania najlepiej przystosowanych", Zakłada ona, że na przestrzeni pokoleń te organizmy, których zachowanie i fizyczne cechy (waga, szybkość, kolor, rozmiar ifd.) są najlepiej przystosowane do wymagań otoczenia, mają największą szansę przetrwania do wieku dojrzałego, reprodukcji i przekazania tych cech następnym pokoleniom.

Funktjoisaliści zaadaptowali teorię Darwina do badań nad zachowaniem, twierdząc, że adaptacyjne wzorce zachowań są wyuczane i podtrzymywane w trakcie życia organizmu. Zanikowi ulegają natomiast zachowania dezadapiacyjne, czyli pogarszające przystosowanie organizmu. W zachowaniu organizmu trwają więc jedynie ..najlepiej przystosowane” wzorce postępowania. Działania adaptacyjne są powtarzane t przekształcają się w nawyki. James pisał, że „nawyki są ogromnym kołem zamachowym społeczeństwa”. Codzienne tycie cywilizacji jest więc podtrzymywane dzięki systemowi nawyków.

Kształtowanie się nawyków można zaobserwować w takich czynnościach, jak pi5dniKzenic widelca do ust czy otwieranie klamki u drzwi. Początkowo działania takie pochłaniają całą uwagę. Jeżeli nie wierzysz, przyjrzyj się dziecku, które dopiero tie*v sic samodztelnte jeść (nie zapomnij o papierowym ręczniku!). Wskutek powtarzania czynności składające się. na samodzielne jedzenie ulegają automatyzacji i przekształcają się w nawyk. Podobnie dzieje się z czynnościami składającymi się na prowadzenie samochodu. Możemy je wykonywać, nie poświęcając im wiele uwagi, dzięki czemu możemy równolegle wykonywać inne działania, jak prowadzenie rozmowy czy obsługa samochodowego radia, idea uczenia się przez powtarzanie ma podstawowe znaczenie także dla Mttmwy-stycznej tradycji w psychologii.

mmmmym

Wyobraź sobie, że umieściłeś w labiryncie głodnego szczura. Droga labiryntu wije się i kończy rozwidleniem, nst którym szczur maże skręcić w prawo lub w lewo. Jeżeli będziesz systematycznie nagradza) jedzeniem szczura za skręt w prawo, szybko nauczy się skręcania w tym właśnie kierunku, przynajmniej jeżeli będzie głodny, Ale co szczur myśli, skręcając w prawo? „Ma, ostatnim razem, gdy byłem

IrtWimym Zasti-ily psychologii {/jfsey.fe,5lh>‘-rńoiąy), dwóch grubych tomach iyt«™8w*faiyeb w roku iKiJO: Dwa lala późnię) mija! jego iffl«Kfe skr&o-08 iuuąę. kiin a studenci tmy-vv»fi picsąSoili-wic .Jiffimy". Cręsio widywano pi jak y; -a-ćftóiliM kię po    Yard,

i'ii w^:ad/,K edynionc dyskaaje studentami w -aea.Ńidi, gdy aaayk-.a-a-ai: piofebniW -y,yw-a!o tornad dystans w st*> ffiiflto <)<• -I.aa. a a .'. a_;„ Ja-,t.c- f.tv;una-.'al się te i pwd-.y-dami reiigijnyir-i i okuliy-i-aneie, między ieajśif *po-air/cgaiiłeii; pGKfranysłcpiwytn, Niewidomej i głuchej dziew jeynce Helen Ksikr przynfós! pewnego tam pióro Wosia, wiewąe. że potrafi obc, tłoce-,■ y min prezmi.

to m HSi MtcgoietM? 51