51 (144)

57

Rozdział 2

NaCN z dodatkiem KCN, Ca(CN)₂ lub K4[Fe(CN)₆]. Cyjanki rozkładają się dostarczając aktywnych atomów C i N. Elementy po ok. 20-minutowym nagrzewaniu w soli mogą być bezpośrednio hartowane. Przy cyjanowaniu niskotemperaturowym stosuje się kąpiele bogatsze w cyjanki (np. 50% NaCN + 50% KCN) i temperaturę procesu w zakresie 500 - 600°C. W związku z tym jest stosowane najczęściej do odpuszczania narzędzi ze stali szybkotnącej. W czasie do 2 h powstaje bardzo odporna na ścieranie warstwa o grubości ok. 20 firn wzbogacona w azot i węgiel. Cyjanowanie ma jednak dwie główne wady: sole cyjankowe są bardzo toksyczne i zachodzi konieczność usuwania resztek soli z elementów po obróbce i neutralizowania odpadów.

2.22.    Jakie kompleksowe obróbki są oparte na azotowaniu lub w qglo azotowaniu?

Są to obróbki, w których oprócz N względnie C + N wprowadza się tlen (na przykład tlenoazotowanie) lub siarkę (na przykład siarkoazotowanie i siarkocyjanowanie). Obydwa te pierwiastki poprawiają właściwości przeciwcier-ne i przeciwadhezyjne, przy wysokiej twardości typowej dla warstw azotowanych lub cyjanowanych. Obróbki kompleksowe są stosowane głównie do narzędzi skrawających, jak wiertła, gwintowniki, narzynki, frezy przeciągane lub do przeróbki plastycznej (matryce, wykrojniki i inne).

2.23.    Na czym polega tlenoazotowanie?

Jest to obróbka podobna do azotowania gazowego, z tym że atmosferę stanowi mieszanina amoniaku i pary wodnej w stosunku 1 : 3. W wyniku powstaje warstwa

0    grubości ok. 60 p.m, w której oprócz azotków znajdują się tlenki. Zmniejszają one współczynnik tarcia i zapobiegają zgrzewaniu się wióra, przez co zwiększa się trwałość narzędzi.

2.24.    Na czym polegają obróbki cieplno-cltemiczne z udziałem siarki?

Obróbki cieplno-chemiczne z udziałem siarki są to: siarkowanie, siarkoazotowanie i siarkocyjanowanie. Siarka w warstwie wierzchniej wpływa na zmniejszenie współczynnika tarcia i zapobiega zacieraniu powierzchni trących. W związku z tym obróbki z udziałem siarki mają zastosowanie głównie do różnego rodzaju narzędzi. Do siarkowania dyfuzyjnego może być stosowana metoda elektrolityczna. Temperatura kąpieli ok. 220°C, skład: rodanek potasowy 80%, sodowy 15%, reszta Na₂S₂C>3, polaryzacja przemienna, gęstość prądu ok. 3A/cnr, czas obróbki 10 min. Wzrost żywotności narzędzi do 400%. Siarkoazotowanie gazowe jest modyfikacją zwykłego azotowania. Do atmosfery oprócz amoniaku wprowadza się pary siarki. Może również być realizowane przy obniżonym ciśnieniu 10' - 10 MPa (NITROVAC 79). Siarkoazotowanie może być stosowane do narzędzi, ale także do elementów maszyn pracujących w warunkach skąpego smarowania. Siarkocyjanowanie - czyli jednoczesne nasycanie powierzchni stali węglem, azotem

1    siarką - prowadzi do zwiększenia twardości, ale także zapobiega zacieraniu. Pro-