540 541 (2)

Przewód w izolacji emalia-jedwab (PEŁSZD, PEŁSZD i in.) są w transformatorach sygnałowych stosowane rzadko ze względu na wysoką cenę.

Obliczenie czystego (bez izolacji) przekroju przewodu uzwojenia d (w milimetrach) dla transformatorów sygnałowych wykonuje się na podstawie obliczonej przy obliczeniach elektrycznych wartości oporności czynnej uzwojenia; zakładając długość przewodu uzwojenia równą średniej długości zwoju transformatora 1₀ w centymetrach przez liczbę zwojów uzwojenia to, łatwo jest na podstawie prawa Ohma otrzymać wzór na obliczenie średnicy okrągłego przewodu miedzianego w milimetrach na podstawie znanej wartości oporności r w omach;

Wzór (11.17) jest ważny dla uzwojeń, mających temperaturę 20 °C. Jeżeli temperatura uzwojenia różni się znacznie od temperatury pokojowej, średnicę przewodu znajduje się na podstawie wzoru:

f(1 +0,004 (t^a-20)coi,

d_Imm] - 0,015 y -i---⁵    (11.18)

gdzie t° — temperatura uzwojenia w stopniach. Celsjusza.

Średnią długość zwoju 1, wchodzącą do wzoru (11.17 i 11.18) przyjmuje się z tablicy dodatku 4 dla wybranego typu rdzenia. Jeżeli rdzeń wzięty został nie z tablicy, to !₀ oblicza się:

1) dla transformatora płaszczowego o prostokątnym przekroju rdzenia przy grubości ścianek karkasu ó* grubości uzwojenia 0.8:

t,«2v,+2v_ł+8J)t+2_t5b    (11.19)

gdzie ik — grubość karkasu cewki, na której są nawinięte uzwojenia.

2) dla rdzenia prętowego z dwiema cewkami o przekroju prostokątnym o grubości ścianek karkasu ó* i grubości uzwojenia każdej z cewek 0,35 b:

(11.20)

ł*    2y, + 2j/_t+tók+1, lb

3) dla transformatora typu prętowego z dwiema cewkami, trójstopniowym przekroju rdzenia oraz grubości karkasu Sk i grubości uzwojeń każdej z cewek 0,35 b:

I, =» 3,14 d+6,3J*+l,lb    (11.21)

Po obliczeniu średnicy przewodu uzwojeń, dobiera się zgodnie z normą na przewody uzwojeniowe (patrz dodatek 3) najbliższą standardową średnicę przewodów, które stosuje się na uzwojenia.

Podczas obliczania średnicy przewodów uzwojeń dla niektórych transformatorów miniaturowych lub małej mocy, znaleziona średnica przewodu wynosi niekiedy 0,02 mm lub mniej. Nawijanie takiego przewodu jest bardzo trudne, gdyż łatwo się on urywa, oprócz tego w obecności wilgoci oraz naprężeń między uzwojeniami taki przewód łatwo ulega korozji. Z tego względu przy otrzymaniu tak malej wartości jego średnicę należy zwiększyć do wartości najmniejszej dopuszczalnej.

Dla transformatorów wzmacniaczy lampowych mających napięcie między uzwojeniami rzędu kilkuset woltów oraz pracujących w pomieszczeniu, przy przesyceniu uzwojeń masą izolacyjną i antyhigroskopijną oraz przy konstrukcji niehermetycznej najmniejszy dopuszczalny przekrój przewodów dla uzwojeń może wynosić 0,05 mm. Dla transformatorów urządzeń tranzystorowych, pracujących w takich samych warunkach przy napięciu między uzwojeniami kilka lub kilkadziesiąt woltów, najmniejszy dopuszczalny przekrój przewodu może wynosić 0,03 mm. Przy pracy transformatora w ciężkich warunkach stosowanie podanych średnic przewodów jest możliwe tylko przy hermetyzacji transformatora.

11.1.7. Rozmieszczenie uzwojeń w transformatorze

Uzwojenia transformatora mogą być umieszczone jedno nad drugim lub jedno obok drugiego. Zazwyczaj stosuje się konstrukcję pierwszą, która jest prostsza w produkcji. Zastanówmy się, które z uzwojeń powinno się znajdować na zewnątrz, a które — wewnątrz.

W transformatorach, na których pracę źle wpływa ich pojemność własna (na przykład transformatory wejściowe wzmacniaczy lampowych o dużym współczynniku transformacji i in.), uzwojenie o większej liczbie zwojów należy umieszczać na wierzchu (rys. 11-11), gdyż zmniejsza to pojemność własną transformatora. Uzwojenia anodowe transformatorów wyj-

0    b

11

Rys. 11-11. Właściwy rozkład uzwojeń nieprzecfwsobnych transformatorów wejściowych i wyjściowych, pracujących w klasie A przy niskich napięciach zasilania. Transformator z rysunku b charakteryzuje się mniejszą in-dukcyjnością rozproszenia między uzwojeniami

ściowych mocy, pracujących przy wysokim napięciu anodowym należy umieszczać również na wierzchu, gdyż upraszcza to jego izolację od uzwojenia wtórnego oraz od rdzenia. Przy napięciu rzędu trzech i więcej ki-lowoltów uzwojenie pierwotne umieszcza się zazwyczaj na osobnym karkasie, nakładanym na cewkę uzwojenia wtórnego.

W transformatorach obniżających wyjściowych wzmacniaczy lampowych małych mocy, obciążonych małą opornością przy napięciu anodowym wynoszącym kilkaset woltów takie uzwojenie pierwotne lepiej jest umieszczać wewnątrz, gdyż zmniejsza to zużycie droższego przewodu cieńszego.

541

80 Wzmacniacze eleklronirtna