542 543 (2)

Grubsze uzwojenie wtórne znajdujące się na wierzchu ochrania cewkę transformatora od uszkodzeń mechanicznych. Wzrost pojemności własnej transformatora następujący przy takim umieszczeniu uzwojeń nie wpływa praktycznie na własności stopnia wzmacniacza mocy.

W celu otrzymania napięć symetrycznych (jednakowych co do wartości

a    b*

Rys. 11-12. Proste przykłady ułożenia uzwojeń transformatorów wejściowych 1 wyjściowych z jednym uzwojeniem przeciwsobnym. Odmiana b charakteryzuje się mniejszą indukcyjnością rozproszenia między uzwojeniami

I przesuniętych o 180° względem sie"bie) na połowach uzwojeń transformatorów przeciwsobnych stosuje się różne sposoby ich uzwajania oraz rozmieszczania uzwojeń.

Konstrukcyjne wykonanie jednak takich transformatorów jest dość trudne. Najprostsze rozmieszczenie takiego transformatora, które nie zapewnia jednak symetrii napięć na górnych częstotliwościach i dlatego stosowane jest tylko we wzmacniaczach lampowych niskiej jakości, przedstawione jest na rys. 11-12.

W transformatorach przeciwsobnych wzmacniaczy tranzystorowych w celu otrzymania symetrii połówek uzwojenia przeciwsobnego oraz usunięcia indukcyjności rozproszenia między jego połówkami, co ma ważne znaczenie przy pracy w klasie B, można to uzwojenie nawijać z dwóch przewodów. Łącząc następnie koniec jednego przewodu z początkiem drugiego otrzymamy środkowy punkt uzwojenia. Pozostały początek i koniec są skrajnymi wyprowadzeniami uzwojenia przeciwsobnego (rys. 11-13). Przy stosowaniu przewodu z izolacją emaliową wysokiej jakości (typ PEW, PEM) taki sposób uzwojenia nadaje się dobrze przy napięciach występujących w stopniach tranzystorowych. Duża pojemność własna uzwojenia nie wpływa na własności transformatora ze względu na małą oporność obciążenia. Usunięcie indukcyjności rozproszenia między połowami uzwojenia pierwotnego transformatora wyjściowego usuwa nie tylko wzrost współczynnika zawartości harmonicznych stopnia na górnych częstotliwościach przy pracy w klasie B, lecz również zmniejsza znacznie przepięcia na elementach wzmacniających, pojawiające się pod wpływem przebiegów nieustalonych. Polepsza to znacznie warunki pracy tranzystora oraz zmniejsza możliwość jegó przebicia. Taki sposób uzwojenia nadaje się również dla transformatorów lampowych przy niskich napięciach zasilających oraz małych wartościach oporności obciążenia.

W transformatorach przeciwsobnych wzmacniaczy lampowych wysokiej jakości (Hi-Fi), gdzie konieczna jest symetria uzwojenia przeciwsobnego

w całym paśmie częstotliwości roboczych, obie połówki- uzwojenia umieszcza się symetrycznie, dzieląc w tym celu cewkę transformatora płaszczowego na połowy. Prosty sposób rozmieszczenia uzwojeń dla transformatora symetrycznego z uzwojeniem przeciwsobnym, pracującym w ki. A jest przedstawiony na rys. 11-14.

W transformatorze wyjściowym, pracującym w klasie B, w celu zmniejszenia indukcyjności rozproszenia między połowami uzwojenia pierwotnego oraz ich symetrii każdą połowę dzieli się na pól i umieszcza w obu sekcjach karkasu (rys. ll-12b).

Uzwojenia transformatora sygnałowego nawijane są zazwyczaj na korpusie z materiału izolacyjnego (masy plastyczne, preszpan itp). Grubośó ścianek korpusu zależy cd wymiarów transformatora oraz napięć na jego

_i_m

Rys. 11-14 Rozkład uzwojeń nadający się dla transformatora wysokiej jakości lampowego stopnia wzmacniającego, pracującego w klasie A

Koniec przenodu b-Komec przemodu a

Początek pnenodu b Początek przerrodu a

Rys. 11-13. Dwuprzewodowe uzwojenie przeciwsobne w celu usunięcia indukcyjności rozproszenia między połowami uzwojenia pracującego w klasie B

uzwojeniach. W celu zmniejszenia pojemności własnej transformatora oraz zwiększenia jego wytrzymałości elektrycznej korpus niekiedy wykonuje się z kilku sekcji.

W transformatorach o średnich i małych wymiarach niekiedy stosuje się uzwojenia bezkorpusowe, przy którym zwoje-nawija się na tuleję z materiału izolacyjnego pozbawioną kołnierza. Aby zwoje znajdujące się na skraju cewki nie obsunęły się, między warstwami uzwojeń umieszcza się przekładkę papierową

Nawijanie uzwojeń transformatora odbywa się „zwój przy zwoju" lub bezładnie. Uzwojenie „zwój przy zwoju” daje lepsze wypełnienie przewodem przekroju okna, a przy umieszczeniu między zwojami izolującej przekładni papierowej ma większą wytrzymałość elektryczną. Jednakże uzwojenie „zwój przy zwoju" wymaga dokładności oraz dłuższego czasu, zaś przy cienkich przewodach (poniżej 0,1 mm) i przekładkach między warstwami zajmuje więcej miejsca. Dlatego przy średnicy przewodu poniżej 0,1... 0,7 mm stosuje się uzwojenie bezładne.

Przy przewodzie w zwyczajnej emalii izolacyjnej (typ PEŁ, PEŁU) oraz uzwojeniu bezładnym w celu uniknięcia możliwości powstania zwartych zwojów, zmniejszających sprawność oraz wzmocnienie i zniekształcają-

«o*

543