5

166

KS. JAROSŁAW MICHALSKI

Naturalnym potrzebom dziecka sprzeciwia się świadome działanie otoczenia w osobach rodziców lub innych opiekunów. Domagają się oni często rezygnacji z niektórych przyjemności na rzecz nagrody, którą jest aprobata i pochwała rodzicielska. Dziecko wie, że relacja układa się na zasadzie „coś za coś”. Później bardzo często człowiek stosuje taką zasadę w stosunku do Boga. Dominującym więc produktem ubocznym, frustrującego procesu zdobywania danych pochodzących z zewnątrz, są emocje negatywne.¹ Jeżeli nagromadzi się ich pewna ilość, dziecko dochodzi szybko do wniosku, że nie jest aprobowane i akceptowane, co zostaje zakodowane w mózgu i tam pozostaje. Zapis taki jest pozostałością po okresie dzieciństwa. Fakt ten wynika bezpośrednio nie z intencji jaką mieli rodzice, ale z sytuacji w jakiej się znaleźli.

T. A. Harris uważa, że Dziecko, podobnie jak Dorosły, może wejść w transakcję.² Każdy człowiek w pewnej chwili swego życia, może się znaleźć w takiej samej sytuacji, jaką przeżył kiedyś. Sytuacji tej będą towarzyszyły zawsze te same emocje³ które były jego udziałem w przeszłości.

Stan Ja - Dziecko dzieli się na Dziecko przystosowane i Dziecko naturalne.³ W tym pierwszym znajdują się uczucia ukształtowane przez środowisko społeczne, w którym rozwijało się dziecko. Należą do nich: poczucie posłuszeństwa, poczucie winy, uprzejmość, dąsanie się, kierowanie się autorytetem innych, ustępowanie.⁴ W skład zaś Dziecka naturalnego, czyli wolnego, wchodzą takie uczucia, na które nie miało wpływu środowisko zewnętrzne. Dziecko naturalne reaguje spontanicznie, nie respektując reakcji otoczenia.⁵ Od Dziecka naturalnego mogą pochodzić reakcje uczuciowe zarówno negatywne (egoizm), jak i pozytywne (twórczość, spontaniczność i intuicja).⁶

W dziecku, obok negatywnych doznań typu „Ja nie jestem okay”, są także rejestrowane wszystkie wspaniałe i radosne odczucia. Tam zapisują się zdarzenia z pierwszych lat dzieciństwa, tak często później przez nie przypominane. Towarzyszy im zawsze pewien klimat emocjonalny.⁷ Choć zdarzenia te i pozytywne emocje są chętnie przypominane przez nas, to jednak trzeba stwierdzić, że jest tych emocji znacznie mniej niż emocji typu „Ja nie jestem okay”. W tej właśnie sytuacji sprawdza się idea Arystotelesa, że to, co jest obecnie wyrażane, było wcześniej doznane.

C. Ja - Dorosły

W pierwszych miesiącach życia zaczyna się dla dziecka bardzo ważny okres. Do tego momentu było ono całkowicie zależne i zdolne do przyjmowania reakcji z zewnątrz. W tym okresie życia w dziecku funkcjonuje już Rodzic i Dziecko.⁸ Jednak dziecko nie potrafi manipulować swoim otoczeniem, a wręcz przeciwnie, zdane jest na całkowite jego oddziaływanie. Pod wzglądem fizycznym wzrasta i gdy potrafi już chodzić, zaczyna manipulować przedmiotami, uwalniając się od dotychczasowego stanu.

Już dziesięciomiesięczne dziecko przekonuje się, że w końcu może zrobić coś, co narodziło się w jego świadomości i w jego własnych myślach. Takie samourzeczywistnienie się jest początkiem Dorosłego.⁹ Dane gromadzone w Dorosłym są wynikiem zdolności dziecka do samodzielnego wykrywania różnic pomiędzy wyuczoną koncepcją życia, zawartą w jego Rodzicu, a odczuwaną koncepcją życia zawartą i zakodowaną w jego Dziecku. W Dorosłym więc powstaje „myślowa koncepcja” życia, oparta na zgromadzonych i przetworzonych danych.¹⁰

Dorosły zajmuje się głównie przetwarzaniem danych płynących z zewnątrz w informacje mające już od tej chwili swoiste znaczenie. Dorosły więc zasadniczo różni się od Rodzica, który odtwarza tylko zapożyczone wzory, i od Dziecka, reagującego zupełnie spontanicznie. Dorosły jest zbiorem tych danych, które Dziecko zapisało, odczytując różnice między tym, czego go nauczono, co stale mu mówiono, tym co sam odczuł, czego pragnął, a tym co sobie na ten temat przemyślał.¹¹

Jedną z ważniejszych funkcji Dorosłego jest sprawdzanie, czy dane zawarte w Rodzicu są jeszcze prawdziwe i w dalszym życiu przydatne, a następnie zaakceptowanie ich lub odrzucenie, a również skontrolowanie, czy uczucia zawarte w Dziecku są dostosowane do obecnej rzeczywistości, czy też są archaiczne.¹² Celem nie jest pozbycie się Rodzica ani Dziecka, ale osiągniecie takiego stopnia swobody, aby mógł skontrolować obie grupy.¹³ Dyrektywy rodziców, które są zgodne z rzeczywistością, będą zawsze mile widziane przez Dziecko, które odczuwa integralność, ponieważ jego doświadczenia będą zawsze zgodne z tym, co mówili rodzice.

Należy jednak podkreślić, że weryfikacja danych w Rodzicu nie obejmuje wszystkich zapisów, mówiących, że „nie jest się okay”, istniejących

1

   Por. M. Masiak, Podstawowe pojęcia w analizie transakcyjnej, s. 662-663.

2

   Ibidem, s. 42.

3

   E. Berne, Games People Ply, s. 21.

4

   R. RogoII, Nim dich, wie du bist, s. 18.

5

   Ibidem, s. 22.

6

   Por. M. Masiak, Podstawowe pojęcia w analizie transakcyjnej, s. 665.

7

   Ibidem, s. 42.

8

   T. A. Harris, Vm OK. - Yon ’re OK, s. 43-44.

9

   Ibidem, s. 44.

10

   Por. ibidem.

11

   Ibidem, s. 45-46.

12

   Ibidem, s. 46.

13

   R. Rogoll, Nim dich, wie du bist, s. 32.