66 (98)

Rozdział 3

OBRÓBKA CIEPLNO-PLASTYCZNA

3.1.    Co to jest obróbka cieplno-plastyczna?

Obróbką cieplno-plastyczna (OCP) nazywamy połączenie odkształcenia plastycznego z obróbką cieplną w taki sposób, aby przemiana fazowa zachodziła przy zwiększonej gęstości defektów sieci wywołanej odkształceniem plastycznym. Wówczas powstające struktury dziedziczą defekty sieci wytworzone w austenicie, co wpływa pozytywnie na własności stali.

Uwaga. Jest również stosowana nazwa „obróbka cieplno-mechaniczna”pochodząca z dosłownego przetłumaczenia terminu angielskiego lub rosyjskiego, ale jest niezgodna z PN.

3.2.    Jaki jest cel stosowania obróbki cieplno-plastycznej?

Drogą obróbki cieplno-plastycznej można osiągnąć znaczny wzrost własności wytrzymałościowych (R_m, R_e, HB), a w niektórych przypadkach także plastycznych (A, Z), co nie jest możliwe przy zastosowaniu żadnej innej obróbki.

3.3.    Jakie są sposoby OCP?

Najprostszymi rodzajami obróbki cieplno-plastycznej są: hartowanie elementów bezpośrednio po kuciu lub walcowaniu, prowadzenie ostatnich operacji walcowania lub kucia przy obniżonej temperaturze lub przyspieszone chłodzenie po walcowaniu (metody Stelmor, ED-Sumitomo), kierowane walcowanie. Obróbkom tym można poddawać wszystkie rodzaje stali z przemianą fazową (także węglowe). Do bardziej złożonych obróbek przeznaczonych do stali stopowych konstrukcyjnych należą OCP oparte na wykresie CTPi z przemianą martenzytyczną, perlityczną lub bainityczną. Można również realizować tzw. wstępną OCP polegającą na odkształceniu plastycznym na zimno z następnym szybkim nagrzaniem do temperatury austenityzowania (np. metodą indukcyjną) i zahartowaniu. Obróbki CP pozwalają na zwiększenie wytrzymałości wyrobów o 20 - 35%.

3.4.    Na czym polega metoda Stelmor?

Metoda Stelmor polega na szybkim schłodzeniu walcówki bezpośrednio po wyjściu z walców po ostatnim przepuście początkowo natryskiem wody, a następnie sprężonym powietrzem do temperatury 730 — 850°C. Powoduje to po-