6 (830)

8ó

Irena Sułkowska

Księga nr 12 zawiera 803 wpisy, ciągnące się w sposób nieprzerwany w latach 1468—1477; występują też pojedyncze wpisy z lat 1453., 1454, 1458, 1462. Tylko 25% wpisów dokumentów królewskich ma podaną relację. Według osoby relatora księga ta przedstawia dużą rozmaitość. Pierwsza składka (k. 1—21^v) zawiera wpisy przeważnie bez podania relacji, tylko dwukrotnie spotykamy w tej roli Wojciecha z Żychlina. Następne trzy składki (k. 22—93^v) w sposób ciągły podają relację kanclerza Jakuba z Dębna, kilkakrotnie Zbigniewa z Oleśnicy, sekretarza królewskiego. Występuje też pojedynczo relacja Wojciecha z Żychlina i Jana z Koniecpola. Na pozostałych siedmiu składkach (k. 94—267) przeważa relacja podkanclerzego Zbigniewa z Oleśnicy²⁰.. Pojedynczo jako relatorzy występują: Wojciech z Żychlina, Jan z Koniecpola i Jakub z Dębna, oraz kilka wpisów z zaznaczeniem, że dokumenty wydano sub signeto. Jeden wpis ma relację Stanisława z Kurozwęk, pierwszego sekretarza królewskiego. Sądząc ze składu księgi można by przypuszczać, że mamy do czynienia z fragmentem księgi podkancłerskicj Wojciecha z Żychlina, kanclerskiej Jakuba z Dębna oraz podkanclerskiej Zbigniewa z Oleśnicy. Przeciw temu przemawia jednak budowa księgi. Jest ona uformowana z równomiernych, przeważnie dwunastoarkuszowych składek, posygnowanych współcześnie w prawym dolnym rogu pierwszej strony każdej z nich. Noszą one sygnaturę literową: A, B, C, D, E, F, G, H, I, K, L. W większości przypadków niedokończony tekst ostatniej strony składki przechodzi na pierwszą stronę składki następnej. Zdarza się tak i wtedy, gdy jedna składka zawiera przeważnie relację kanclerską, następna zaś — podkanclerską. Jak z tego widać, nie było w tym czasie podziału na osobną księgę kanclerską i osobną podkanclerską. Całość jest pisana na papierze opatrzonym jednakowym znakiem wodnym²¹.

Księga nr 13 ²² odbiega od pozostałych tak co do zawartości, jak i formatu. Na początkowych 40 kartach oraz kilku pojedynczych w środku księgi zawiera 56 wpisów Krzesława z Kurozwęk, pierwszego sekretarza królewskiego z 1479 r., pojedyncze wpisy kanclerza Jana z Koniecpola z 1447 r., podkanclerzego Piotra ze Szczekocin z 1453 r., sześć wpisów z 1484 r. i trzy wpisy z 1485 r. 110 środkowych kart księgi zajmuje regestrum ąuitantiarum Krzesława z Kurozwęk, podówczas już kanclerza koronnego z lat 1484—1488. Na końcowych 20 kartach mieszczą się notatki, kancelaryjne służące jako pomoc w pracach przy formułowaniu dokumentów. Księga zawiera dziewięć składek dziesięcioarkuszowych i jest pisana na papierze o jednolitym znaku wodnym²³.

Ostatnia z czasów Kazimierza Jagiellończyka, księga nr 14, składa się z 688 wpisów. Obejmuje ona lata 1477—1492 oraz pojedyncze wpisy z 1468 i 1469 r. Księga jest mocno zniszczona, słabo czytelna na skutek wyblakłego pisma, większość kart umocowana za pomocą sklejenia paskami papieru. Opis układu składek tej księgi podaje E. Nowicki na podstawie własnych obserwacji podczas jej oprawiania²⁴. Kilka pierwszych kart (s. 1—8) stanowi fragment księgi kanclerskiej Krzesława z Kurozwęk za okres od stycznia (? tekst zniszczony) do początków czerwca 1492 r., pisanej w W. Ks. Litewskim. Fragment ten jest oprawiony niewłaściwie, gdyż dalej (s. 15—60) mamy księgę podkanclerską Andrzeja z,Oporowa za okres 25 V 1478 — 1 IV 1483, następnie (s. 61—69) idą wpisy sub signeto w okresie wakującego podkańcler-stwa (27 V—1 XII 1483)²⁵, reszta księgi (s. 71—406) to księga podkanclerską Grzegorza z Lubrańca od 18 II 1484 do 3 XII 1490. Na końcu księgi (s. 407) podano regesty dokumentów wystawionych w 1491 i 1492 r. Mieszany skład księgi podkreśla jeszcze rozmaitość znaków wodnych Występujących na jej kartach przemieszanych w kolejności²⁶.    <*

Księga nr 15 — pierwsza z czasów Jana Olbrachta — obejmuje 401 wpisów ciągłych z lat 1492—1495 oraz pojedyncze z lat 1471, 1472, 1482, 1488, 1491,1497, 1505, rozmieszczone na 18 składkach, przeważnie sześcioarkuszowych. Relacja występuje na około 50% wpisów. Cała księga zawiera wpisy z relacją Grzegorza z Lubrańca; ostatnia tylko składka trafiła widocznie do księgi omyłkowo, gdyż mieszczą się w niej

²⁹ Przeszedł ze stanowiska sekretarza na urząd podkanclerzego między 7 X a 12 XI 1472 r.

²¹    C. M. Briąuet, o. c., t. IV nr 14798.

²²    Opublikowana częściowo w tekach Pawińskiego, t. II, Warszawa 1897.

²³    C. M. Briąuet, o. c., t. II nr 3883.

²⁴    E. Nowicki, Studia, s. 97 — 101.

²⁵    Euntur litera post mortem olim rev. patris d-ni Andree episcopi Wladislaviansis et Regni Polonie vicecancellarii datę et per illustr. principem d-nuin Kczimirum ser-mi regis Polonie secundogenitum signeto sigillate, ąuarum regestrum incepit in Vilna in vig. Corporis Cristi (20 V) anno eiusdem 1483.

²⁰ C. M. Briąuet, o. c., t. II nr 3883; K. Badecki, Znaki wodne w księgach archiwum m. Lwowa, Lwów 1928, nr 19 (zbliżony do C. M. Briąuet, o. c., t. IV nr 14872); zbliżony do Briąuet, o. c., t. IV nr 1472, nr 15371, nr 15372.

f,